Mặc dầu, người ta không làm điều người ta muốn ở con người này. Mathias bướng bỉnh và kiêu ngạo. Cũng kiêu ngạo như anh chăng? Có thể rất tồi tệ. Dù thế nào đi nữa, nguyên mẫu kẻ săn – hái theo đuổi con bò tót của y cho tới kiệt sức và lánh xa đoàn của mình hơn là trở về tay không. Không. Như thế là chân dung của kẻ ngu còn Mathias thì khôn khéo. Nhưng anh có thể câm lặng trong hai ngày nếu một trong những ý nghĩ của anh được coi như đối lập với cuộc sống. Những ý kiến quá súc tích, hiển nhiên, hoặc giả những ham muốn không thể thích ứng.
Marc là người đẩy cuộc nói chuyện tới mức nghệ thuật tinh tế đã hơn một lần phải im miệng trước con người quá đáng này với mái tóc hoe vàng mà người ta gặp trong những hành lang trường đại học, ngồi lặng lẽ trên chiếc ghế dài, từ từ ép chặt hai bàn tay to lớn vào nhau, như muốn ép thành cháo những cảnh ngộ trái ngược, kẻ săn-hái to lớn với đôi mắt xanh mải miết trong cuộc săn đuổi bò rừng. Có lẽ là người Normand chăng? Marc nhận thấy trong bốn năm qua, sát cánh nhau, chưa bao giờ anh hỏi anh ta từ đâu đến. Liệu việc đó có thể nói không? Việc đó còn phải chờ đợi.
Không có việc gì để làm trong quán cà phê này và Marc chờ đợi. Anh lấy ngón tay vẽ những mẫu hình điêu khắc trên chiếc bàn nhỏ. Hai bàn tay anh gầy và dài. Anh rất thích khung xương rõ ràng của chúng và những mạch máu ở trên mu bàn tay. Đối với phần còn lại, anh có những mối nghi ngờ nghiêm trọng. Vì sao lại nghĩ tới chuyện đó nhỉ? Bởi vì anh sẽ gặp lại kẻ săn to lớn có mái tóc hoe vàng chăng? Thế rồi sao nữa?
Tất nhiên, anh, Marc này, tầm vóc trung bình, quá mảnh dẻ, thân hình và bộ mặt có góc cạnh, đã không phải là con người lý tưởng để săn bò rừng. Đúng hơn là người ta nên sai bảo anh trèo lên những cây để làm rụng quả. Làm người hái lượm ư, sao. Trong lúc rất dễ bị kích động ư. Rồi sau thì sao? Trong việc này cần sự tinh tế. Không còn tiền nữa. Anh còn lại những chiếc nhẫn, bốn chiếc nhẫn lớn bằng bạc, trong đó hai chiếc có những sợi chỉ vàng xuyên qua, loè loẹt và phức tạp, kiểu nửa Châu Phi, nửa thuộc triều Ca-rô-lanh-giêng, che lấp những đốt đầu các ngón ở bàn tay trái. Hẳn là vợ anh bỏ anh vì một gã có đôi vai rộng lớn, đó là điều chắc chắn. Chắc chắn còn ngu đần hơn. Marc tính rằng về việc này, một ngày nào đó cô ta sẽ biết. Nhưng khi đó sẽ là quá muộn.
Marc xoá thật nhanh tất cả những nét vẽ của mình. Anh đã phá hỏng bức tượng của mình. Một cơn bực dọc. Không ngừng có những cơn bực dọc, bất lực và cáu kỉnh này. Thật dễ dàng ký hoạ Mathias. Nhưng hắn thì sao? Liệu anh ta là ai khác một trong những nhà Trung đại học suy đồi, những kẻ nhỏ bé tóc nâu mảnh dẻ và tài chịu đựng, nguyên mẫu của kẻ nghiên cứu việc vô ích, sàn phẩm xa xỉ với những niềm hy vọng mệt mỏi, bám vào những giấc mơ thất bại của mình về vài chiếc nhẫn bằng bạc, về những ảo ảnh của năm một nghìn, về những nông dân đẩy cày, đã chết từ nhiều thế kỷ, về ngôn ngữ La-mã đã bị quên lãng mà không ai có gì để làm, về một người đàn bà đã bỏ rơi anh?
Marc ngẩng đầu. Bên kia phố là một ga-ra ô-tô rộng lớn. Marc không thích những ga-ra ô-tô. Những chiếc ga-ra làm anh buồn. Đi qua trước chiếc ga-ra ô-tô dài này là người săn hái tiến đến với những bước dài và yên lặng. Mái tóc luôn hoe vàng quá dầy nên không thể chải gọn gàng được, chân đi đôi dép da muôn thuở mà Marc không chịu nổi, Mathias đến nơi hẹn. Luôn ở trần dưới bộ quần áo. Người ta không biết thế nào mà Mathias đạt được việc cho cái cảm giác ở trần này dưới bộ quần áo của anh. Áo “pun” sát ngay da, quần sát vào hông, đùi, dép sát ngay vào chân.
Dẫu sao, dù người này thô thiển hoặc tinh tế, dù người kia to lớn hoặc mảnh dẻ thì họ cũng gặp lại nhau, ngồi vào bàn trong một quán cà phê bẩn thỉu. Dù sao thì cái đó cũng không có gì liên quan.
*
- Cậu đã cạo râu rồi chứ? – Marc hỏi – Cậu không làm người tiền sử nữa chứ?
- Có chứ – Mathias nói.
- Ở đâu?
- Trong trán mình.
Marc gật đầu. Người ta đã không nói dối anh. Mathias đang trong tình trạng rối rắm.
- Cậu đã làm gì với đôi bàn tay cậu?
Mathias nhìn những móng tay đen sì của mình.
- Mình làm về cơ khí. Người ta đã đuổi mình. Họ nói rằng mình không có cảm giác về những động cơ. Mình đã tung hê lên trời ba chiếc chỉ trong một tuần lễ. Những chiếc động cơ ấy thật phức tạp. Nhất là khi chúng bị hỏng hóc.
- Còn hiện nay?
- Mình bán những thứ chẳng ra gì, những tờ quảng cáo ở bến xe Châtelet.
- Việc đó mang lại gì?
- Không. Bây giờ đến lượt cậu nói.
- Không có gì cả. Mình làm người cộng tác kín trong một nhà xuất bản.
- Về thời Trung cổ à?
- Những tiểu thuyết tình cỡ tám mươi trang. Người đàn ông yểu điệu như mèo nhưng giỏi giang, người đàn bà rực rỡ nhưng ngây thơ. Cuối cùng họ yêu nhau như những kẻ điên và họ bực mình một cách thành thật. Chuyện không nói tới khi họ chia tay nhau.
- Tất nhiên... – Mathias nói – Cậu đã bỏ đi à?
- Bị đuổi. Mình thay đổi những lời huênh hoang về những thử thách cuối cùng. Do chua chát và do căng thẳng thần kinh. Họ đã nhận ra điều đó... Cậu đã có vợ chưa? Cậu bị kèm à? Cậu có con chưa?
- Không gì hết – Mathias nói.
Hai người đàn ông ngừng lại nhìn nhau.
- Chúng ta bao nhiêu tuổi rồi nhỉ? – Mathias hỏi.
- Trong khoảng ba mươi lăm. Thường vào tuổi này, người ta là đàn ông rồi.
- Phải, đó là theo người ta kể. Cậu luôn có cảm tình gắn bó với cái thời Trung cổ tệ hại ấy ư?
Marc gật đầu xác nhận.
- Vẫn cứ là rẫy rà – Mathias nói – Cậu chưa bao giờ có lý trí với chuyện đó.
- Đừng nói tới chuyện đó nữa, Mathias, đây không phải lúc. Cậu hiện ở đâu?
- Trong một căn phòng mà mình bỏ trong mười ngày nữa. Những tấm quảng cáo không cho phép mình ở hai mươi mét vuông nữa. Hãy công nhận rằng mình đang trượt dốc.
Mathias vò xoắn hai bàn tay vào nhau.
- Mình sẽ chỉ cho cậu một căn nhà tồi tàn – Marc nói – Nếu cậu ưng thuận theo mình, có thể chúng ta sẽ cùng vượt qua ba mươi nghìn năm chia cắt chúng ta.
- Và với tình trạng rối rắm chứ?
- Mình không biết gì hết. Cậu đi cùng mình chứ?
Mathias mặc dầu thờ ơ và khá thù nghịch đối với tất cả những gì có thể xảy ra sau mười nghìn năm trước Thiên chúa Giáng sinh, vẫn luôn dành một ngoại lệ khó hiểu cho nhà Trung đại học mảnh dẻ luôn mặc đồ đen và đeo thắt lưng bằng bạc. Nói đúng ra, anh coi sự yếu đuối thân tình này như một sai lầm về trí nhận xét. Nhưng lòng quyến luyến của anh đối với Marc, lòng mến mộ của anh đối với tinh thần mềm mỏng và sắc bén của con người này buộc anh nhắm mắt trước sự lựa chọn gây phẫn nộ của bạn mình về thời kỳ suy biến của lịch sử loài người này. Bất chấp nhược điểm chướng tai gai mắt này ở Marc, anh vẫn ngả về tin cậy bạn và anh vẫn thường buông trôi theo bạn trong những sự ngông cuồng ngu ngốc của một “ông” không một xu dính túi là bạn mình.
Ngay hôm nay, trong lúc rõ ràng rằng cái “ông” không một xu dính túi này dứt khoát là thất thế, rằng anh đang ở trong tình trạng trở thành cái gậy của kẻ hành khất, tóm lại anh cũng đang ở trong tình trạng rối rắm như bạn, ngay như vậy thì điều làm anh vui là Marc vẫn không bỏ vẻ ân cần và có sức thuyết phục uy nghi nhỏ bé của mình. Tất nhiên có chút chua chát nơi khoé mắt, cả nỗi buồn chồng chất, những cú sốc và những tiếng đồn ầm mà chắc chắn anh muốn cho trôi đi, phải, tất cả những thứ đó. Nhưng sự lôi cuốn của anh, những dấu vết của những giấc mơ của anh mà anh, Mathias này, đã để đánh mất trong những đoàn xe ở bến Châtelet.
Hẳn là Marc không có vẻ bỏ rơi thời Trung cổ. Nhưng dẫu sao Mathias vẫn đi cùng anh ta tới tận căn nhà tồi tàn ấy mà anh ta đang nói về nó với anh trong lúc bước đi. Bàn tay đầy nhẫn của anh ta xoay tròn trong không khí màu xám nhịp theo dòng những lời giải thích của anh ta. Vậy là, một căn nhà tồi tàn rách bươm bốn tầng gác kể cả những sườn mái với một mảnh vườn. Cái đó không làm cho Mathias sợ. Thử tập hợp số tiền thuê nhà. Đốt lửa cho lò sưởi. Với ông già đỡ đầu của Marc ở cùng. Ông bố già đỡ đầu này là gì? Không thể bỏ rơi ông ta, đúng thế hoặc là ông ta ở nhà nghỉ hưu. A, tốt thôi. Không có gì quan trọng cả. Mathias không cần.
Anh thấy bến xe Châtelet mờ nhạt đi. Anh đi theo Marc qua những dãy phố, hài lòng thấy Marc đang ở trong tình trạng rối rắm, hài lòng về sự vô ích gây sầu não của nhà Trung đại học thất nghiệp, hài lòng về căn nhà tồi tàn này trong đó chắc chắn họ sẽ rét cóng vì mới chỉ tháng ba. Đến nỗi đến trước hàng rào song sắt gãy đổ, qua đó người ta nhận ra căn nhà tồi tàn ở phía bên kia những đám cỏ cao, trong một cái phố khó tìm thấy ở Paris, anh không thể cân nhắc một cách khách quan sự đổ nát của khoảnh đất này. Anh thấy rõ tất cả. Anh quay về phía Marc và xiết chặt tay bạn. Thỏa thuận được quyết định. Nhưng chỉ với riêng số tiền kiếm được trong việc bán những đồ vô giá trị thì sẽ không đủ.
Marc tựa vào hàng rào song sắt đồng ý về việc đó. Cả hai người lại trở nên nghiêm trang. Một lúc lâu im lặng trôi qua. Họ tìm kiếm một gã điên khác cũng trong tình trạng rối rắm. Thế là Mathias gợi ý một cái tên. Lucien Devernois. Marc kêu lên.
- Cậu không nói nghiêm chỉnh đấy chứ, Mathias? Devernois ư? Phải chăng cậu không nhớ rõ cái gã ấy đang làm gì ư? Và gã là ai ư?
- Có chứ – Mathias thở dài – Nhà sử học về Đại chiến mười bốn-mười tám (1914-1918).
- Vậy sao! Cậu thấy rõ rằng cậu nói trật... Chúng ta không có điều gì đáng kể nữa và không phải lúc kể chi tiết, mình hiểu điều đó. Nhưng cũng thế thôi, vẫn còn ít quá khứ để mơ mộng về tương lai. Còn cậu, cậu trù tính gì? Đại chiến ư? Một người hiện đại ư? Rồi gì nữa? Cậu có biết cậu đang nói gì không?
- Có chứ – Mathias nói – Nhưng chàng trai ấy còn lâu mới là một kẻ ngu ngốc.
- Có vẻ thế. Nhưng vẫn cứ thế. Ta không thể nghĩ tới người ấy. Có những giới hạn cho mọi sự Mathias ạ.
- Việc đó làm mình đau như cậu mà thôi. Tuy rằng, đối với mình. Trung cổ hoặc Hiện đại, vẫn có chút giống nhau.
- Cậu vẫn cần chú ý tới những điều cậu nói.
- Ừ. Nhưng mình nghĩ mình hiểu rằng Devernois nhận một đồng lương ít ỏi, đang trong tình cảnh rối rắm.
Marc nhíu mắt.
- Trong tình trạng rối rắm ư? – Anh hỏi.
- Rõ ràng rồi. Đã thôi dạy trung học công ở Bắc-Pas-de-Calais. Chức vị thảm hại làm nửa ngày trong trường dòng tư. Buồn phiền, hết ảo tưởng, viết lách và cô đơn.
- Vậy thì cậu ấy đang trong tình cảnh rối rắm... Sao cậu không thể nói ngay đi?
Marc im lặng vài giây. Anh suy nghĩ nhanh.
- Chà, cái đó thay đổi tất cả! – Anh nói tiếp – Hãy nhanh lên, Mathias. Đại chiến hoặc không Đại chiến, chúng ta hãy nhắm mắt lại, hãy can đảm và kiên quyết và cậu hãy xoay xở để tìm và thuyết phục cậu ấy. Nhanh lên, cậu hãy xoay xở và có sức thuyết phục. Ba người trong tình cảnh rối rắm, không có lý do gì để không thắng một thảm hoạ hoàn toàn.
Họ ra hiệu rồi chia tay nhau, Marc thì chạy còn Mathias bước đi.
Marc là người đẩy cuộc nói chuyện tới mức nghệ thuật tinh tế đã hơn một lần phải im miệng trước con người quá đáng này với mái tóc hoe vàng mà người ta gặp trong những hành lang trường đại học, ngồi lặng lẽ trên chiếc ghế dài, từ từ ép chặt hai bàn tay to lớn vào nhau, như muốn ép thành cháo những cảnh ngộ trái ngược, kẻ săn-hái to lớn với đôi mắt xanh mải miết trong cuộc săn đuổi bò rừng. Có lẽ là người Normand chăng? Marc nhận thấy trong bốn năm qua, sát cánh nhau, chưa bao giờ anh hỏi anh ta từ đâu đến. Liệu việc đó có thể nói không? Việc đó còn phải chờ đợi.
Không có việc gì để làm trong quán cà phê này và Marc chờ đợi. Anh lấy ngón tay vẽ những mẫu hình điêu khắc trên chiếc bàn nhỏ. Hai bàn tay anh gầy và dài. Anh rất thích khung xương rõ ràng của chúng và những mạch máu ở trên mu bàn tay. Đối với phần còn lại, anh có những mối nghi ngờ nghiêm trọng. Vì sao lại nghĩ tới chuyện đó nhỉ? Bởi vì anh sẽ gặp lại kẻ săn to lớn có mái tóc hoe vàng chăng? Thế rồi sao nữa?
Tất nhiên, anh, Marc này, tầm vóc trung bình, quá mảnh dẻ, thân hình và bộ mặt có góc cạnh, đã không phải là con người lý tưởng để săn bò rừng. Đúng hơn là người ta nên sai bảo anh trèo lên những cây để làm rụng quả. Làm người hái lượm ư, sao. Trong lúc rất dễ bị kích động ư. Rồi sau thì sao? Trong việc này cần sự tinh tế. Không còn tiền nữa. Anh còn lại những chiếc nhẫn, bốn chiếc nhẫn lớn bằng bạc, trong đó hai chiếc có những sợi chỉ vàng xuyên qua, loè loẹt và phức tạp, kiểu nửa Châu Phi, nửa thuộc triều Ca-rô-lanh-giêng, che lấp những đốt đầu các ngón ở bàn tay trái. Hẳn là vợ anh bỏ anh vì một gã có đôi vai rộng lớn, đó là điều chắc chắn. Chắc chắn còn ngu đần hơn. Marc tính rằng về việc này, một ngày nào đó cô ta sẽ biết. Nhưng khi đó sẽ là quá muộn.
Marc xoá thật nhanh tất cả những nét vẽ của mình. Anh đã phá hỏng bức tượng của mình. Một cơn bực dọc. Không ngừng có những cơn bực dọc, bất lực và cáu kỉnh này. Thật dễ dàng ký hoạ Mathias. Nhưng hắn thì sao? Liệu anh ta là ai khác một trong những nhà Trung đại học suy đồi, những kẻ nhỏ bé tóc nâu mảnh dẻ và tài chịu đựng, nguyên mẫu của kẻ nghiên cứu việc vô ích, sàn phẩm xa xỉ với những niềm hy vọng mệt mỏi, bám vào những giấc mơ thất bại của mình về vài chiếc nhẫn bằng bạc, về những ảo ảnh của năm một nghìn, về những nông dân đẩy cày, đã chết từ nhiều thế kỷ, về ngôn ngữ La-mã đã bị quên lãng mà không ai có gì để làm, về một người đàn bà đã bỏ rơi anh?
Marc ngẩng đầu. Bên kia phố là một ga-ra ô-tô rộng lớn. Marc không thích những ga-ra ô-tô. Những chiếc ga-ra làm anh buồn. Đi qua trước chiếc ga-ra ô-tô dài này là người săn hái tiến đến với những bước dài và yên lặng. Mái tóc luôn hoe vàng quá dầy nên không thể chải gọn gàng được, chân đi đôi dép da muôn thuở mà Marc không chịu nổi, Mathias đến nơi hẹn. Luôn ở trần dưới bộ quần áo. Người ta không biết thế nào mà Mathias đạt được việc cho cái cảm giác ở trần này dưới bộ quần áo của anh. Áo “pun” sát ngay da, quần sát vào hông, đùi, dép sát ngay vào chân.
Dẫu sao, dù người này thô thiển hoặc tinh tế, dù người kia to lớn hoặc mảnh dẻ thì họ cũng gặp lại nhau, ngồi vào bàn trong một quán cà phê bẩn thỉu. Dù sao thì cái đó cũng không có gì liên quan.
*
- Cậu đã cạo râu rồi chứ? – Marc hỏi – Cậu không làm người tiền sử nữa chứ?
- Có chứ – Mathias nói.
- Ở đâu?
- Trong trán mình.
Marc gật đầu. Người ta đã không nói dối anh. Mathias đang trong tình trạng rối rắm.
- Cậu đã làm gì với đôi bàn tay cậu?
Mathias nhìn những móng tay đen sì của mình.
- Mình làm về cơ khí. Người ta đã đuổi mình. Họ nói rằng mình không có cảm giác về những động cơ. Mình đã tung hê lên trời ba chiếc chỉ trong một tuần lễ. Những chiếc động cơ ấy thật phức tạp. Nhất là khi chúng bị hỏng hóc.
- Còn hiện nay?
- Mình bán những thứ chẳng ra gì, những tờ quảng cáo ở bến xe Châtelet.
- Việc đó mang lại gì?
- Không. Bây giờ đến lượt cậu nói.
- Không có gì cả. Mình làm người cộng tác kín trong một nhà xuất bản.
- Về thời Trung cổ à?
- Những tiểu thuyết tình cỡ tám mươi trang. Người đàn ông yểu điệu như mèo nhưng giỏi giang, người đàn bà rực rỡ nhưng ngây thơ. Cuối cùng họ yêu nhau như những kẻ điên và họ bực mình một cách thành thật. Chuyện không nói tới khi họ chia tay nhau.
- Tất nhiên... – Mathias nói – Cậu đã bỏ đi à?
- Bị đuổi. Mình thay đổi những lời huênh hoang về những thử thách cuối cùng. Do chua chát và do căng thẳng thần kinh. Họ đã nhận ra điều đó... Cậu đã có vợ chưa? Cậu bị kèm à? Cậu có con chưa?
- Không gì hết – Mathias nói.
Hai người đàn ông ngừng lại nhìn nhau.
- Chúng ta bao nhiêu tuổi rồi nhỉ? – Mathias hỏi.
- Trong khoảng ba mươi lăm. Thường vào tuổi này, người ta là đàn ông rồi.
- Phải, đó là theo người ta kể. Cậu luôn có cảm tình gắn bó với cái thời Trung cổ tệ hại ấy ư?
Marc gật đầu xác nhận.
- Vẫn cứ là rẫy rà – Mathias nói – Cậu chưa bao giờ có lý trí với chuyện đó.
- Đừng nói tới chuyện đó nữa, Mathias, đây không phải lúc. Cậu hiện ở đâu?
- Trong một căn phòng mà mình bỏ trong mười ngày nữa. Những tấm quảng cáo không cho phép mình ở hai mươi mét vuông nữa. Hãy công nhận rằng mình đang trượt dốc.
Mathias vò xoắn hai bàn tay vào nhau.
- Mình sẽ chỉ cho cậu một căn nhà tồi tàn – Marc nói – Nếu cậu ưng thuận theo mình, có thể chúng ta sẽ cùng vượt qua ba mươi nghìn năm chia cắt chúng ta.
- Và với tình trạng rối rắm chứ?
- Mình không biết gì hết. Cậu đi cùng mình chứ?
Mathias mặc dầu thờ ơ và khá thù nghịch đối với tất cả những gì có thể xảy ra sau mười nghìn năm trước Thiên chúa Giáng sinh, vẫn luôn dành một ngoại lệ khó hiểu cho nhà Trung đại học mảnh dẻ luôn mặc đồ đen và đeo thắt lưng bằng bạc. Nói đúng ra, anh coi sự yếu đuối thân tình này như một sai lầm về trí nhận xét. Nhưng lòng quyến luyến của anh đối với Marc, lòng mến mộ của anh đối với tinh thần mềm mỏng và sắc bén của con người này buộc anh nhắm mắt trước sự lựa chọn gây phẫn nộ của bạn mình về thời kỳ suy biến của lịch sử loài người này. Bất chấp nhược điểm chướng tai gai mắt này ở Marc, anh vẫn ngả về tin cậy bạn và anh vẫn thường buông trôi theo bạn trong những sự ngông cuồng ngu ngốc của một “ông” không một xu dính túi là bạn mình.
Ngay hôm nay, trong lúc rõ ràng rằng cái “ông” không một xu dính túi này dứt khoát là thất thế, rằng anh đang ở trong tình trạng trở thành cái gậy của kẻ hành khất, tóm lại anh cũng đang ở trong tình trạng rối rắm như bạn, ngay như vậy thì điều làm anh vui là Marc vẫn không bỏ vẻ ân cần và có sức thuyết phục uy nghi nhỏ bé của mình. Tất nhiên có chút chua chát nơi khoé mắt, cả nỗi buồn chồng chất, những cú sốc và những tiếng đồn ầm mà chắc chắn anh muốn cho trôi đi, phải, tất cả những thứ đó. Nhưng sự lôi cuốn của anh, những dấu vết của những giấc mơ của anh mà anh, Mathias này, đã để đánh mất trong những đoàn xe ở bến Châtelet.
Hẳn là Marc không có vẻ bỏ rơi thời Trung cổ. Nhưng dẫu sao Mathias vẫn đi cùng anh ta tới tận căn nhà tồi tàn ấy mà anh ta đang nói về nó với anh trong lúc bước đi. Bàn tay đầy nhẫn của anh ta xoay tròn trong không khí màu xám nhịp theo dòng những lời giải thích của anh ta. Vậy là, một căn nhà tồi tàn rách bươm bốn tầng gác kể cả những sườn mái với một mảnh vườn. Cái đó không làm cho Mathias sợ. Thử tập hợp số tiền thuê nhà. Đốt lửa cho lò sưởi. Với ông già đỡ đầu của Marc ở cùng. Ông bố già đỡ đầu này là gì? Không thể bỏ rơi ông ta, đúng thế hoặc là ông ta ở nhà nghỉ hưu. A, tốt thôi. Không có gì quan trọng cả. Mathias không cần.
Anh thấy bến xe Châtelet mờ nhạt đi. Anh đi theo Marc qua những dãy phố, hài lòng thấy Marc đang ở trong tình trạng rối rắm, hài lòng về sự vô ích gây sầu não của nhà Trung đại học thất nghiệp, hài lòng về căn nhà tồi tàn này trong đó chắc chắn họ sẽ rét cóng vì mới chỉ tháng ba. Đến nỗi đến trước hàng rào song sắt gãy đổ, qua đó người ta nhận ra căn nhà tồi tàn ở phía bên kia những đám cỏ cao, trong một cái phố khó tìm thấy ở Paris, anh không thể cân nhắc một cách khách quan sự đổ nát của khoảnh đất này. Anh thấy rõ tất cả. Anh quay về phía Marc và xiết chặt tay bạn. Thỏa thuận được quyết định. Nhưng chỉ với riêng số tiền kiếm được trong việc bán những đồ vô giá trị thì sẽ không đủ.
Marc tựa vào hàng rào song sắt đồng ý về việc đó. Cả hai người lại trở nên nghiêm trang. Một lúc lâu im lặng trôi qua. Họ tìm kiếm một gã điên khác cũng trong tình trạng rối rắm. Thế là Mathias gợi ý một cái tên. Lucien Devernois. Marc kêu lên.
- Cậu không nói nghiêm chỉnh đấy chứ, Mathias? Devernois ư? Phải chăng cậu không nhớ rõ cái gã ấy đang làm gì ư? Và gã là ai ư?
- Có chứ – Mathias thở dài – Nhà sử học về Đại chiến mười bốn-mười tám (1914-1918).
- Vậy sao! Cậu thấy rõ rằng cậu nói trật... Chúng ta không có điều gì đáng kể nữa và không phải lúc kể chi tiết, mình hiểu điều đó. Nhưng cũng thế thôi, vẫn còn ít quá khứ để mơ mộng về tương lai. Còn cậu, cậu trù tính gì? Đại chiến ư? Một người hiện đại ư? Rồi gì nữa? Cậu có biết cậu đang nói gì không?
- Có chứ – Mathias nói – Nhưng chàng trai ấy còn lâu mới là một kẻ ngu ngốc.
- Có vẻ thế. Nhưng vẫn cứ thế. Ta không thể nghĩ tới người ấy. Có những giới hạn cho mọi sự Mathias ạ.
- Việc đó làm mình đau như cậu mà thôi. Tuy rằng, đối với mình. Trung cổ hoặc Hiện đại, vẫn có chút giống nhau.
- Cậu vẫn cần chú ý tới những điều cậu nói.
- Ừ. Nhưng mình nghĩ mình hiểu rằng Devernois nhận một đồng lương ít ỏi, đang trong tình cảnh rối rắm.
Marc nhíu mắt.
- Trong tình trạng rối rắm ư? – Anh hỏi.
- Rõ ràng rồi. Đã thôi dạy trung học công ở Bắc-Pas-de-Calais. Chức vị thảm hại làm nửa ngày trong trường dòng tư. Buồn phiền, hết ảo tưởng, viết lách và cô đơn.
- Vậy thì cậu ấy đang trong tình cảnh rối rắm... Sao cậu không thể nói ngay đi?
Marc im lặng vài giây. Anh suy nghĩ nhanh.
- Chà, cái đó thay đổi tất cả! – Anh nói tiếp – Hãy nhanh lên, Mathias. Đại chiến hoặc không Đại chiến, chúng ta hãy nhắm mắt lại, hãy can đảm và kiên quyết và cậu hãy xoay xở để tìm và thuyết phục cậu ấy. Nhanh lên, cậu hãy xoay xở và có sức thuyết phục. Ba người trong tình cảnh rối rắm, không có lý do gì để không thắng một thảm hoạ hoàn toàn.
Họ ra hiệu rồi chia tay nhau, Marc thì chạy còn Mathias bước đi.
