Một hôm Martin cảm thấy mình cô đơn. Gã khỏe mạnh cường tráng và gã không có việc gì làm. Sự ngừng viết, ngừng học tập, cái chết của Brissenden, sự đoạn tuyệt với Ruth là một lỗ hổng lớn trong đời gã; và cuộc đời gã lại từ chối không muốn đóng đinh trong sự sung sướng, nhàn hạ, trong quán cà phê, trong việc hút những điếu thuốc Ai cập. Biển miền Nam đương gọi gã thật, nhưng gã có cảm tưởng rằng ván bài còn chưa chơi xong ở đất Mỹ này. Ít lâu sau, hai cuốn sách của gã đã được xuất bản và gã còn nhiều cuốn nữa có thể xuất bản tiếp. Sách in ra là có tiền, gã sẽ đợi để mang một túi đầy tới biển miền Nam. Gã biết ở Marquesas, có một thung lũng và một cái vịnh có thể mua được với giá một nghìn đô la tiền Chile. Thung lũng đó chạy dài từ vịnh hình móng ngựa, có đất bao quanh tới tận đỉnh những dãy núi mờ mờ cao tít tắp tận chân mây, diện tích có lẽ phải đến mười mấy nghìn mẫu 1. Thung lũng đầy cây quả nhiệt đới, đầy những gà rừng, lợn rừng, thỉnh thoảng lại có từng đàn thú rừng, và ở tít trên cao giữa những đỉnh núi, là những đoàn dê rừng vẫn bị đàn chó rừng quấy đảo. Một nơi thật là hoang dại, không có một người nào sống ở đó. Gã có thể mua cả thung lũng lẫn vịnh kia với giá một nghìn đô la tiền Chile.
Gã nhớ lại, cái vịnh đó thật là đẹp, nước sâu đủ để một chiếc thuyền cỡ to nhất có thể đi vào, và lại rất an toàn. Công ty Nam Thái Bình Dương đã nói đó là một nơi trú chân tốt nhất cho những tàu ở quanh đấy hàng trăm dặm. Gã sẽ mua một chiếc thuyền buồm - một loại thuyền nhẹ, loại bằng đồng lao nhanh như tên bắn - để đi bán dầu lửa, đi kiếm ngọc trai trong các đảo. Gã sẽ làm cho cái thung lũng và cái vịnh đó trở thành đại bản doanh của gã. Gã sẽ dựng một căn nhà cỏ theo kiểu của các tộc trưởng giống như nhà của Tati, trong căn nhà đó, trong thung lũng, trên thuyền, gã sẽ thuê những người làm công da đen. Vâng, gã sẽ tiếp đãi người đại diện ở Taiohae, những thuyền trưởng các tàu buôn lui tới và tất cả những người đứng đầu trong đám tiện dân ở Nam Thái Bình Dương. Gã sẽ mở rộng cửa, đãi khách như một ông hoàng. Gã sẽ quên đi tất cả những sách vở mà gã đã đọc, và quên đi tất cả cuộc đời cũ được chứng tỏ chỉ là một ảo mộng.
Để thực hiện những cái đó, gã phải đợi ở California để có đầy túi tiền đã. Mà tiền cũng đã bắt đầu túa đến rồi. Nếu một trong những tác phẩm của gã đột nhiên thành công, nó sẽ giúp gã có thể bán được tất cả cái đống bản thảo. Gã còn có thể thu thập cả những truyện ngắn, những bài thơ thành công thành những tập, và như vậy thì cái thung lũng, cái vịnh và con thuyền kia, càng thêm chắc chắn gã sẽ mua được. Gã sẽ không bao giờ lại viết nữa. Gã quyết định như vậy. Nhưng trong thời gian đợi sách in ra, gã phải làm một cái gì đó hơn là cứ sống ngây dại đờ đẫn trong trạng thái hôn mê, không suy nghĩ gì như tình trạng hiện nay.
Một sáng chủ nhật, gã được biết ở công viên Shell Mound có cuộc vui ngoài trời của những người thợ nề, thế là gã liền tới công viên Shell Mound. Trước kia, gã đã từng tới dự các cuộc vui của những công nhân luôn nên đã biết nó như thế nào rồi; vừa bước chân vào đến công viên, gã lại thấy rộn ràng trở lại những cảm giác cũ xưa. Rốt cục, những người lao động này là những người cùng một loại với gã. Gã đã sinh ra đời giữa những con người này, gã đã sống với họ, và tuy đã lạc lõng xa họ một thời gian, nay gã lại thấy sung sướng quay về với họ.
"Có phải Mart đấy không nhỉ?" Gã nghe thấy có tiếng một người nói và ngay sau đó, một bàn tay đầy nhiệt tình đã nắm lấy vai gã. "Cậu đi đâu mà biền biệt thế? Đi biển hả? Lại đây làm một chầu."
Gã lại thấy mình ở giữa cái đám đông ngày xưa - cái đám đông ngày xưa, vắng vài bộ mặt và có một vài bộ mặt mới xuất hiện. Nhiều người không phải là thợ nề, nhưng cũng như ngày xưa, họ tham gia tất cả những cuộc vui ngoài trời ngày chủ nhật, để nhảy, để đánh nhau, và để nô đùa. Martin cùng uống với họ, một lần nữa gã lại bắt đầu cảm thấy mình là một con người thực sự. Gã quả là một thằng ngốc vì đã xa rời họ, gã nghĩ bụng, gã dám chắc hạnh phúc của gã sẽ lớn hơn nếu như gã vẫn ở bên họ và bỏ mặc những cuốn sách, bỏ mặc những kẻ ngồi ở địa vị cao sang. Nhưng mà bia hình như không được ngon như ngày xưa. Mùi vị của nó không được như mùi vị ngày xưa. Brissenden đã dùng bia hơi làm hại gã rồi, gã kết luận và tự hỏi, không hiểu có phải những cuốn sách đó rốt cuộc đã làm hỏng tình bè bạn của gã với những người bạn thời trẻ không. Gã cả quyết không để cho nó làm hỏng mình đến như vậy, và bước vào lều nhảy, gã gặp ở đó anh thợ nguội Jimmy đang đi cùng một cô gái vóc người cao, tóc vàng hoe; cô gái liền bỏ ngay Jimmy tiến đến chỗ Martin.
"Đây, y như ngày xưa," Jimmy cắt nghĩa cho cái bọn đứng cạnh đang cười nhạo hắn, trong khi Martin và cô gái tóc vàng hoa quay lướt một điệu van. "Nhưng tớ cũng không để bụng. Tớ rất sung sướng thấy cậu ta trở lại. Trông cậu ấy nhảy van kìa. Cứ nhẹ như lụa ấy. Trách gì người con gái?"
Nhưng Martin đã đưa cô gái tóc vàng hoe trả lại Jimmy và cả ba cùng mươi người bạn nữa đứng ngắm những cặp khác nhảy, vừa cười vừa nói đùa với nhau. Thấy Martin trở lại ai cũng tỏ ra sung sướng. Chưa có một quyển sách nào của gã được in ra cả, họ không biết gì về công việc viết văn của gã. Họ quý gã chỉ và gã thôi. Gã cảm thấy mình như một ông hoàng bị đi đày trở về và trái tim cô đơn của gã lại bừng lên, tắm mát trong niềm thân thương. Gã tha hồ vui đùa ngày hôm đó và rất thỏa mãn. Hơn nữa, trong túi lại có tiền và cũng như ngày xưa sau khi đi biển về có lương, gã đã vung tiền ra.
Có một lần, trên sàn nhảy, gã trông thấy Lizzie Connolly khoác tay một người công nhân trẻ tuổi lướt qua; và một lát sau, khi gã đi quanh lều nhảy, gã thấy nàng ngồi ở bàn giải khát. Sửng sốt ngạc nhiên và thăm hỏi nhau xong, gã dẫn nàng ra ngoài vườn, để có thể chuyện trò với nhau khỏi bị tiếng nhạc át đi. Từ lúc gã nói chuyện với nàng là nàng đã là của gã rồi. Gã biết như thế. Và nàng cũng tỏ ra như thế trong đôi mắt kiêu hãnh phục tùng của nàng, trong mỗi động tác ve vuốt của cái dáng đi kiêu hãnh của nàng, và trong lối nàng lắng nghe như nuốt lấy những lời gã nói. Nàng không còn là một cô gái trẻ mà gã đã biết trước đây nữa. Bây giờ nàng đã là một người đàn bà, và Martin nhận thấy vẻ đẹp thách thức man rợ của nàng càng tăng lên, không kém đi một chút man rợ nào, còn sự thách thức và ngọn lửa bừng bừng ở nàng dường như nàng đã kiềm chế lại được hơn. "Một sắc đẹp, một sắc đẹp hoàn toàn," gã lẩm bẩm khe khẽ nói một cách ngưỡng mộ. Và gã biết rằng nàng là của gã, tất cả những cái gã cần làm chỉ là nói lên một tiếng "Đi," và nàng sẽ đi cùng gã tới nơi chân trời cuối đất.
Ý đó vừa mới lóe qua óc gã, thì gã bỗng bị một quả đấm vào thái dương làm gã suýt ngã. Đó là nắm đấm của một người đàn ông - một người đàn ông nào đó quá tức giận và quá vội vàng đã đấm trượt quai hàm, cái đích mà y nhắm đánh tới. Martin lảo đảo quay lại, gã thấy quả đấm tiếp theo đang hung dữ bay vọt tới. Vội vã, gã cúi đầu xuống, nắm đấm không trúng đích, lướt qua, anh chàng kia chúi người đi, Martin dùng sức mạnh toàn thân lấy tay trái bồi cho anh chàng đang chúi xuống ấy một quả trời giáng. Anh chàng ngã nghiêng xuống đất, nhưng lại nhảy bật ngay dậy, lao vào như điên. Martin nhìn thấy bọ mặt nhăn nhúm vì tức giận của anh ta và tự hỏi không hiểu nguyên nhân vì đâu đã làm cho anh ta giận dữ như vậy. Nhưng trong khi tự hỏi như vậy thì gã lại dùng sức mạnh toàn thân, nắm tay trái đấm thẳng một quả. Anh chàng kia ngửa người ra, ngã đánh rầm xuống thành một đống co rúm lại. Jimmy và những người khác chạy tới.
Martin rùng mình. Đây lại như ngày xưa với những cuộc trả thù, với những điệu nhảy, những trận đánh nhau, những chuyện vui đùa. Gã vừa dè chừng địch thủ của mình, vừa liếc nhìn Lizzie. Thường thường khi những người đàn ông đánh nhau thì bọn con gái hay kêu thét lên, nhưng nàng không kêu. Nàng đang nín thở đứng nhìn, người hơi ngả về phía trước, theo dõi chăm chú, một tay giữ chặt lấy ngực, má ửng hồng lên, vẻ hết sức kính phục và ngạc nhiên ánh lên trong đôi mắt.
Anh chàng kia đã đứng dậy được và đang vùng vẫy để gỡ những bàn tay đang giữ chặt lấy anh ta.
"Cô ấy đang đợi tôi quay lại," hắn ta lên tiếng thanh minh với mọi người. "Cô ấy đang đợi tôi quay lại, thế mà cái thằng cha mới đến khốn kiếp này nó lại thọc vào. Buông tôi ra, tôi đã bảo mà, tôi quyết sống mái với nó."
"Cậu làm sao thế?" Jimmy vừa hỏi vừa giữ hắn ta lại. "Martin Eden đấy mà. Cậu ấy là tay đấm lão luyện, tớ bảo cho cậu biết, cậu mà lớ ngớ thì bị nuốt sống đấy!"
"Hắn không thể cướp cô ấy của tôi như thế được," anh chàng kia thét lên.
"Này, cậu ta đánh bại cả Thuyền ma 2 đấy, cậu cũng biết cậu ta chứ!" Jimmy tiếp tục khuyên. "Cậu ta có thể đánh năm hiệp liền. Mà cậu thì không chịu được một phút đâu. Rõ không?"
Câu cảnh cáo như có một tác dụng làm dịu đi cái anh chàng đang nổi cơn thịnh nộ kia khiến anh ta đưa mắt nhìn Martin, ước lượng.
"Trông hắn không có vẻ gì là ghê gớm như thế," anh chàng cười gằn, nhưng cái cười gằn không có gì là giận dữ nữa.
"Chính Thuyền ma cũng đã nghĩ lầm như vậy đấy." Jimmy nói để anh chàng kia tin. "Thôi, đừng gây chuyện nữa. Thiếu gì con gái. Thôi đi!"
Cái anh chàng trai trẻ ấy thuận để cho người ta dẫn đi về phía lều nhảy, một bọn theo sau.
"Hắn là ai thế?" Martin hỏi Lizzie. "Vì chuyện gì hắn nổi điên lên như vậy?"
Cái máu hay đánh nhau rất hăng, rất bền bỉ ngày xưa, bây giờ đã chết rồi, giờ đây gã thấy mình hay tự phân tích mổ xẻ mình quá nên không thể sống vui vẻ, tin tưởng theo cái kiểu sống nguyên thủy như trước nữa.
Lizzie lắc đầu.
"Ồ, hắn ta chẳng là gì hết," nàng nói. "Hắn ta chỉ đi với em cho có bạn."
"Anh thấy đấy, em đành phải như vậy!" Ngừng một lúc rồi nàng giảng giải. "Em cô đơn quá. Nhưng em không bao giờ quên." Giọng nàng thấp hẳn xuống, nàng nhìn thẳng phía trước. "Vì anh, em sẽ xua đuổi hắn đi bất cứ lúc nào."
Martin nhìn vào gương mặt đang quay đi của nàng, gã biết chỉ cần đưa tay ra là gã nắm được nàng, nhưng vì miên man suy nghĩ cái tiếng Anh chau chuốt đúng ngữ pháp có thực sự đem lại hạnh phúc gì không nên gã đã quên không trả lời nàng.
"Anh đã cho hắn một trận ra trò," thấy gã không trả lời, Lizzie nói ướm và cười.
"Dù sao hắn cũng là một tay khỏe đấy," gã thừa nhận một cách độ lượng. "Nếu họ không lôi hắn đi, hắn cũng làm cho anh bận tay chứ không chơi!"
"Cái cô bạn quý phái mà em gặp cùng đi với anh tối hôm ấy là ai thế?" Nàng đột ngột hỏi.
"Ồ, chỉ là một người bạn thôi," gã trả lời.
"Đã lâu lắm rồi nhỉ!" Nàng lẩm bẩm một cách tư lự. "Hình như có đến hàng ngàn năm rồi ấy nhỉ?"
Nhưng Martin không muốn đi sâu vào vấn đề. Gã đưa câu chuyện sang những phía khác. Cả hai ăn trưa trong hiệu ăn, họ gọi rượu và những món ăn đắt tiền; sau đó, gã nhảy với nàng, không nhảy với ai khác ngoài nàng cho đến lúc nàng thấm mệt. Gã nhảy rất giỏi, nàng cứ quay tròn cũng gã trong một niềm thích thú mê man, nàng ngả đầu vào vai gã và ước mơ giây phút cứ kéo dài mãi mãi. Buổi quá trưa hôm đó, hai người lang thang đi giữa các hàng cây, và cũng như ngày xưa thú vị, nàng ngồi và gã nằm dài, gối đầu vào lòng nàng. Gã nằm đó, gà gật ngủ và nàng mơn man mái tóc gã, nhìn xuống đôi mắt nhắm nghiền của gã, và yêu gã, không chút e dè. Bỗng ngước mắt nhìn lên, gã đọc được những tình ý dịu dàng ấy trên khuôn mặt nàng. Mắt nàng chớp chớp, rồi mở ra nhòm vào mắt gã với sự thách thức êm dịu.
"Những năm qua em vẫn ăn ở giữ gìn," nàng nói, giọng nàng thấp hẳn đi như một tiếng nói thầm.
Trong lòng gã, Martin biết rằng đó là sự thật kỳ lạ. Một ý định lớn lao đến nảy ra với gã. Làm cho nàng sung sướng là tùy thuộc vào gã. Chính mình bị khước từ hạnh phúc đối với nàng? Gã có thể lấy nàng, mang nàng đi với gã, cùng chung sống trong lâu đài có những bức tường cỏ ở Marquesas. Lòng ao ước muốn làm điều đó thật là mạnh, nhưng còn mạnh hơn là cái mệnh lệnh của bản chất gã, nó ngăn cản không cho gã làm việc đó, mặc dù không muốn, gã vẫn còn trung thành với "Tình yêu." Những ngày xưa sống dễ dãi phóng túng đã một đi không trở lại. Gã không thể đem chúng trở lại mà cũng không thể quay trở lại với chúng. Gã đã thay đổi - gã đã thay đổi đến mức nào, bây giờ gã mới rõ.
"Anh sẽ không bao giờ lấy vợ, Lizzie à." Gã nói nhẹ nhàng.
Gã có cảm giác thấy bàn tay đang ve vuốt mái tóc gã ngừng lại, rồi nó lại tiếp tục ve vuốt dịu dàng. Gã nhận thấy nét mặt đanh lại, nhưng đó là cái đanh của một quyết định, bởi vì nét ửng hồng dịu dàng vẫn còn trên đôi má nàng, nàng đang sung sướng rạng rỡ, dịu dàng.
"Em không hề muốn nói... " nàng bắt đầu, rồi ấp úng. "Hay dù sao em cũng không cần."
"Em không cần," nàng nhắc lại. "Được làm bạn của anh, em cũng đủ hãnh diện rồi. Em sẽ làm mọi thứ cho anh. Em sinh ra để như vậy, em thấy thế."
Martin ngồi nhỏm dậy. Gã cầm lấy bàn tay nàng trong tay gã. Gã thong thả nắm với một nỗi thông cảm ấm áp nhưng không phải với niềm thiết tha say mê; và cái ấm áp làm cho nàng ớn lạnh. Nàng nói:
"Thôi chúng ta đừng nói đến những chuyện ấy nữa!"
"Em là một người đàn bà vĩ đại và cao quý," gã nói. "Và chính anh phải lấy làm hãnh diện vì được biết em. Và anh hãnh diện, quả là hãnh diện. Đối với anh, em là tia sáng trong cuộc đời quá ư đêm tối của anh, với em, anh muốn tỏ ra chân thực, cũng như con người chân thực của em."
"Em không cần anh có chân thực với em hay không. Đối với em, anh muốn là gì cũng được, dù anh có thể ném em xuống đống bùn rồi dẫm lên trên. Và chỉ có anh là người đàn ông duy nhất trên đời này có thể làm như thế," nàng nói thêm, ánh mắt thách thức. "Từ bé em phải tự mình lo bảo vệ mình, điều đó không phải là vô ích."
"Chính vì thế mà anh không dám," gã nói dịu dàng. "Em vĩ đại quá, đại lượng quá khiến anh không thể không tỏ ra đại lượng bằng em. Anh sẽ không lấy vợ, anh không - ờ, giờ đây anh không muốn yêu ai mà không lấy người ta làm vợ; trước kia, anh có khác. Anh lấy làm buồn vì đã tới đây hôm nay và lại gặp em. Nhưng bây giờ thì đành vậy. Anh không ngờ rằng câu chuyện lại xoay ra như thế này. Nhưng Lizzie em, hãy nhìn đây, anh không thể nói với em anh mến em biết chừng nào. Còn hơn là mến em nữa cơ. Anh kính trọng và cảm phục em. Em thật là đẹp đẽ, tốt bụng một cách đẹp đẽ vô cùng. Nhưng những lời nói có ích lợi gì? Anh sẽ làm một việc thực tế cho em. Đời em đã khổ nhiều, để anh làm nó nhẹ bớt đi (một tia sung sướng bừng lên trong mắt nàng, rồi lại tắt đi). Chắc chắn là anh sắp được một món tiền - rất nhiều tiền."
Lúc đó gã từ bỏ ý tưởng mua thung lũng, mua vịnh, dựng lâu đài có những bức tường cỏ, sắm chiếc thuyền buồm trắng gọn xinh. Xét cho cùng ra, như thế phỏng ích lợi gì? Gã sẽ lại đi biển, như gã vẫn thường đi ngày trước, một anh thủy thủ bình thường, trên bất cứ một con thuyền nào trôi nổi đi tới bất cứ một nơi nào đó.
"Anh muốn bàn kỹ chuyện đó với em. Chắc em cũng cần một thứ gì đó - đi học hoặc vào lớp học lớp trung cấp thương nghiệp chẳng hạn. Có lẽ em thích học để trở thành một người viết tốc ký. Anh có thể lo liệu việc đó cho em. Hay có lẽ cha mẹ em hãy còn sống - anh có thể giúp cha mẹ em có được một cửa hiệu thực phẩm hoặc gì đó. Bất cứ cái gì em muốn, em cứ nói ra, anh có thể giúp được em."
Nàng không trả lời, nàng vẫn ngồi nguyên, nhìn thẳng phía trước không nhúc nhích, mắt ráo khô nhưng cổ họng nàng đau nhói. Martin thấy rõ, và nó cũng làm cho cổ họng gã đau nhói. Gã hối tiếc đã nói những câu ấy ra. Những cái mà gã dâng nàng dường như quá lòe loẹt tầm thường - tiền bạc đơn thuần - so với cái mà nàng đã dâng cho gã. Gã đã dâng nàng một vật ở bên ngoài mà gã có thể dứt đi không một chút đau đớn, trong khi nàng dâng cho gã cả bản thân mình với nỗi sỉ nhục, xấu hổ và tội lỗi, với cả niềm hy vọng khát khao hạnh phúc.
"Thôi ta đừng nói đến chuyện đó nữa!" Nàng nói, giọng nàng tắc lại, và nàng vội đổi thành một tiếng ho. Nàng đứng dậy. "Thôi chúng ta về đi. Em mệt lắm."
Ngày đã tàn và những người tham dự cuộc vui đã ra về vãn cả. Nhưng Martin và Lizzie vừa ló ra khỏi những hàng cây đã thấy một bọn đang đợi họ. Martin hiểu ngay là có chuyện gì rồi. Có chuyện không hay đây. Bọn này là những người bảo vệ gã. Tất cả đi ra qua cổng công viên, phía sau có một bọn khác lượn đi lượn lại, đó là những người mà gã trai trẻ tuổi kia đã tụ tập lại để trả thù cho việc bị cướp mất người yêu. Một số đông cảnh sát và mấy viên sĩ quan tuần canh đặc biệt, phòng ngừa chuyện xô xát, theo sát để ngăn chặn, và dồn mỗi bọn đứng ra một nơi lần lượt lên chuyến tàu đi San Francisco. Martin nói với Jimmy rằng gã sẽ xuống ga khu phố thứ mười sáu và đi tàu điện về Oakland. Lizzie rất bình tĩnh, nàng không để ý gì đến chuyện có thể xảy ra. Con tàu đi vào Ga khu phố thứ mười sáu, chiếc xe điện chờ ở đó đã nom rõ, người bán vé đang sốt ruột rung chuông leng keng.
"Tàu điện đấy," Jimmy bảo Martin. "Chạy nhanh, nhảy lên nó, bọn mình sẽ giữ chúng nó lại. Đi đi! Lên tàu đi!"
Bọn địch thủ hơi bối rối một lúc vì cái mánh khóe ấy, sau đó chúng lao cả xuống tàu đuổi theo. Những người ở khu Oakland bình tĩnh và trầm ngâm ngồi trên xe điện hầu như không để ý tới một đôi thanh niên nam nữ đã nhảy lên và đang tìm chỗ ngồi ở phía trước, bên ngoài. Họ cũng không thấy mối liên quan giữa đôi thanh niên nam nữ này với Jimmy, anh chàng đang nhảy lên bậc xe điện, mồm thét lên bảo người lái:
"Cho chạy đi, ông bạn, phóng nhanh khỏi đây ngay!"
Một phút sau Jimmy đã xoay tròn người và hành khách thấy anh giáng nắm đấm vào mặt một gã đang chạy theo cố leo lên xe. Và những quả đấm tới tấp giáng vào mặt nhau suốt dọc tàu. Cứ như thế Jimmy và đồng bọn đứng chắn ở bục lên xuống tàu dài và thấp để đối phó với bọn địch thủ đương tấn công.
Xe điện rung chuông rồi bắt đầu chuyển bánh, khi bọn của Jimmy đã xua hết được những tên địch thủ cuối cùng xuống, họ cũng nhảy xuống theo để tiếp tục trận đánh. Xe điện lao đi, để lại trận đánh dữ dội ở phía xa, đằng sau các hành khách lặng đi vì kinh ngạc không bao giờ có thể ngờ được rằng cái người đàn ông trẻ tuổi bình tĩnh và cô gái công nhân xinh đẹp đang ngồi ở góc phía ngoài kia lại là nguyên nhân của trận loạn đả.
Martin thích thú với trận loạn đả ấy, lòng lại rộn lên sự rung động của những trận đánh nhau ngày xưa. Nhưng sự rộn ràng ấy tắt ngay và gã cảm thấy nỗi buồn ghê gớm đến xâm chiếm trong lòng. Gã cảm thấy mình già quá - già hàng thế kỷ hơn những người bạn thanh niên vong mạng, không cần gì đời ngày xưa của gã. Gã đã đi xa, đi quá xa không còn quay trở lại được nữa. Lối sống của họ, xưa kia là lối sống của gã, bây giờ đối với gã thật đáng ghê tởm. Gã thất vọng vì những cái đó. Gã đã trở thành một người xa lạ rồi. Cốc bia hơi mùi vị đã nhạt nhẽo và đối với gã tình bạn của họ hình như cũng nhạt nhẽo. Gã đã đi quá xa rồi. Hàng nghìn, hàng nghìn quyển sách đã mở ra ngăn cách gã với họ. Gã đã tự đẩy mình đi. Gã đã chu du trong cái lĩnh vực mênh mông của tri thức, mãi đến lúc gã không còn có thể trở về được nữa. Mặt khác, gã là một con người, và nhu cầu có bầy có bạn của gã vẫn chưa được thỏa mãn. Gã vẫn chưa tìm thấy một ngôi nhà mới nào cả. Bọn bạn gã đã không thể hiểu được gã, gia đình gã đã không thể hiểu được gã, bọn tư sản đã không thể hiểu được gã, thì cái cô gái bên cạnh gã mà gã rất tôn trọng này cũng không thể hiểu được gã, nàng cũng không thể hiểu được sự tôn trọng gã đã dành cho nàng. Nỗi buồn của gã không phải không nhuốm chút cay đắng khi gã nghĩ tới điều đó.
"Thôi, em dàn hòa với hắn đi," gã khuyên Lizzie lúc hai người chia tay trước căn nhà công nhân nhỏ bé nơi nàng sống, gần khu Sáu, phố Chợ. Gã định nói đến gã trai trẻ đã bị gã chiếm mất chỗ hôm nay.
"Bây giờ, em không thể dàn hòa được nữa," nàng nói.
"Ồ, em nói gì vậy?" Gã vui vẻ nói. "Em chỉ cần huýt sáo một cái là hắn sẽ chạy đến với em ngay."
"Ý em không phải như vậy đâu," nàng nói giọng buồn bã. Và gã hiểu ý nàng.
Nàng ngả người về phía gã khi gã sắp sửa từ biệt. Nhưng nàng không ngả người để thúc ép, để quyến rũ, mà thiết tha e ấp. Gã cảm động quá. Một niềm bao dung rộng lớn rộn lên trong lòng gã. Gã vòng tay ôm lấy nàng, hôn nàng và gã biết rằng trên môi gã còn đọng lại một cái hôn chân thực mà chưa bao giờ một người đàn ông có thể nhận được.
"Trời ơi!" Nàng nức nở "Em có thể chết vì anh. Em có thể chết vì anh!"
Nàng bỗng vùng ra rồi chạy vụt lên bậc thềm. Gã cảm thấy mắt mình thoáng ướt.
"Martin Eden," gã tự nhủ. "Mi không phải là một con vật, mi chỉ là một thằng tín đồ nhỏ nhoi đáng thương của Nietzsche. Nếu có thể mi sẽ lấy nàng và làm cho trái tim đang run rẩy kia của nàng tràn đầy hạnh phúc. Nhưng mi lại không thể, không thể lấy nàng được, và đó là một điều đáng xấu hổ tồi tệ."
"Một thằng ma cà bông tội nghiệp xưa kia đang phân tích cái ung nhọt tội nghiệp của mình," gã lẩm bẩm và nhớ lại Henly của gã. "Ta nghĩ rằng cuộc đời là một sự sai lầm, và là một điều xấu hổ." 3 Chính thế - một sự sai lầm, và một điều xấu hổ."
Chú thích:
1. Một mẫu Anh bằng 4840 mét vuông.
2. Nguyên văn: Flying Dutchman.
3. Một câu trích trong bài thơ.
Gã nhớ lại, cái vịnh đó thật là đẹp, nước sâu đủ để một chiếc thuyền cỡ to nhất có thể đi vào, và lại rất an toàn. Công ty Nam Thái Bình Dương đã nói đó là một nơi trú chân tốt nhất cho những tàu ở quanh đấy hàng trăm dặm. Gã sẽ mua một chiếc thuyền buồm - một loại thuyền nhẹ, loại bằng đồng lao nhanh như tên bắn - để đi bán dầu lửa, đi kiếm ngọc trai trong các đảo. Gã sẽ làm cho cái thung lũng và cái vịnh đó trở thành đại bản doanh của gã. Gã sẽ dựng một căn nhà cỏ theo kiểu của các tộc trưởng giống như nhà của Tati, trong căn nhà đó, trong thung lũng, trên thuyền, gã sẽ thuê những người làm công da đen. Vâng, gã sẽ tiếp đãi người đại diện ở Taiohae, những thuyền trưởng các tàu buôn lui tới và tất cả những người đứng đầu trong đám tiện dân ở Nam Thái Bình Dương. Gã sẽ mở rộng cửa, đãi khách như một ông hoàng. Gã sẽ quên đi tất cả những sách vở mà gã đã đọc, và quên đi tất cả cuộc đời cũ được chứng tỏ chỉ là một ảo mộng.
Để thực hiện những cái đó, gã phải đợi ở California để có đầy túi tiền đã. Mà tiền cũng đã bắt đầu túa đến rồi. Nếu một trong những tác phẩm của gã đột nhiên thành công, nó sẽ giúp gã có thể bán được tất cả cái đống bản thảo. Gã còn có thể thu thập cả những truyện ngắn, những bài thơ thành công thành những tập, và như vậy thì cái thung lũng, cái vịnh và con thuyền kia, càng thêm chắc chắn gã sẽ mua được. Gã sẽ không bao giờ lại viết nữa. Gã quyết định như vậy. Nhưng trong thời gian đợi sách in ra, gã phải làm một cái gì đó hơn là cứ sống ngây dại đờ đẫn trong trạng thái hôn mê, không suy nghĩ gì như tình trạng hiện nay.
Một sáng chủ nhật, gã được biết ở công viên Shell Mound có cuộc vui ngoài trời của những người thợ nề, thế là gã liền tới công viên Shell Mound. Trước kia, gã đã từng tới dự các cuộc vui của những công nhân luôn nên đã biết nó như thế nào rồi; vừa bước chân vào đến công viên, gã lại thấy rộn ràng trở lại những cảm giác cũ xưa. Rốt cục, những người lao động này là những người cùng một loại với gã. Gã đã sinh ra đời giữa những con người này, gã đã sống với họ, và tuy đã lạc lõng xa họ một thời gian, nay gã lại thấy sung sướng quay về với họ.
"Có phải Mart đấy không nhỉ?" Gã nghe thấy có tiếng một người nói và ngay sau đó, một bàn tay đầy nhiệt tình đã nắm lấy vai gã. "Cậu đi đâu mà biền biệt thế? Đi biển hả? Lại đây làm một chầu."
Gã lại thấy mình ở giữa cái đám đông ngày xưa - cái đám đông ngày xưa, vắng vài bộ mặt và có một vài bộ mặt mới xuất hiện. Nhiều người không phải là thợ nề, nhưng cũng như ngày xưa, họ tham gia tất cả những cuộc vui ngoài trời ngày chủ nhật, để nhảy, để đánh nhau, và để nô đùa. Martin cùng uống với họ, một lần nữa gã lại bắt đầu cảm thấy mình là một con người thực sự. Gã quả là một thằng ngốc vì đã xa rời họ, gã nghĩ bụng, gã dám chắc hạnh phúc của gã sẽ lớn hơn nếu như gã vẫn ở bên họ và bỏ mặc những cuốn sách, bỏ mặc những kẻ ngồi ở địa vị cao sang. Nhưng mà bia hình như không được ngon như ngày xưa. Mùi vị của nó không được như mùi vị ngày xưa. Brissenden đã dùng bia hơi làm hại gã rồi, gã kết luận và tự hỏi, không hiểu có phải những cuốn sách đó rốt cuộc đã làm hỏng tình bè bạn của gã với những người bạn thời trẻ không. Gã cả quyết không để cho nó làm hỏng mình đến như vậy, và bước vào lều nhảy, gã gặp ở đó anh thợ nguội Jimmy đang đi cùng một cô gái vóc người cao, tóc vàng hoe; cô gái liền bỏ ngay Jimmy tiến đến chỗ Martin.
"Đây, y như ngày xưa," Jimmy cắt nghĩa cho cái bọn đứng cạnh đang cười nhạo hắn, trong khi Martin và cô gái tóc vàng hoa quay lướt một điệu van. "Nhưng tớ cũng không để bụng. Tớ rất sung sướng thấy cậu ta trở lại. Trông cậu ấy nhảy van kìa. Cứ nhẹ như lụa ấy. Trách gì người con gái?"
Nhưng Martin đã đưa cô gái tóc vàng hoe trả lại Jimmy và cả ba cùng mươi người bạn nữa đứng ngắm những cặp khác nhảy, vừa cười vừa nói đùa với nhau. Thấy Martin trở lại ai cũng tỏ ra sung sướng. Chưa có một quyển sách nào của gã được in ra cả, họ không biết gì về công việc viết văn của gã. Họ quý gã chỉ và gã thôi. Gã cảm thấy mình như một ông hoàng bị đi đày trở về và trái tim cô đơn của gã lại bừng lên, tắm mát trong niềm thân thương. Gã tha hồ vui đùa ngày hôm đó và rất thỏa mãn. Hơn nữa, trong túi lại có tiền và cũng như ngày xưa sau khi đi biển về có lương, gã đã vung tiền ra.
Có một lần, trên sàn nhảy, gã trông thấy Lizzie Connolly khoác tay một người công nhân trẻ tuổi lướt qua; và một lát sau, khi gã đi quanh lều nhảy, gã thấy nàng ngồi ở bàn giải khát. Sửng sốt ngạc nhiên và thăm hỏi nhau xong, gã dẫn nàng ra ngoài vườn, để có thể chuyện trò với nhau khỏi bị tiếng nhạc át đi. Từ lúc gã nói chuyện với nàng là nàng đã là của gã rồi. Gã biết như thế. Và nàng cũng tỏ ra như thế trong đôi mắt kiêu hãnh phục tùng của nàng, trong mỗi động tác ve vuốt của cái dáng đi kiêu hãnh của nàng, và trong lối nàng lắng nghe như nuốt lấy những lời gã nói. Nàng không còn là một cô gái trẻ mà gã đã biết trước đây nữa. Bây giờ nàng đã là một người đàn bà, và Martin nhận thấy vẻ đẹp thách thức man rợ của nàng càng tăng lên, không kém đi một chút man rợ nào, còn sự thách thức và ngọn lửa bừng bừng ở nàng dường như nàng đã kiềm chế lại được hơn. "Một sắc đẹp, một sắc đẹp hoàn toàn," gã lẩm bẩm khe khẽ nói một cách ngưỡng mộ. Và gã biết rằng nàng là của gã, tất cả những cái gã cần làm chỉ là nói lên một tiếng "Đi," và nàng sẽ đi cùng gã tới nơi chân trời cuối đất.
Ý đó vừa mới lóe qua óc gã, thì gã bỗng bị một quả đấm vào thái dương làm gã suýt ngã. Đó là nắm đấm của một người đàn ông - một người đàn ông nào đó quá tức giận và quá vội vàng đã đấm trượt quai hàm, cái đích mà y nhắm đánh tới. Martin lảo đảo quay lại, gã thấy quả đấm tiếp theo đang hung dữ bay vọt tới. Vội vã, gã cúi đầu xuống, nắm đấm không trúng đích, lướt qua, anh chàng kia chúi người đi, Martin dùng sức mạnh toàn thân lấy tay trái bồi cho anh chàng đang chúi xuống ấy một quả trời giáng. Anh chàng ngã nghiêng xuống đất, nhưng lại nhảy bật ngay dậy, lao vào như điên. Martin nhìn thấy bọ mặt nhăn nhúm vì tức giận của anh ta và tự hỏi không hiểu nguyên nhân vì đâu đã làm cho anh ta giận dữ như vậy. Nhưng trong khi tự hỏi như vậy thì gã lại dùng sức mạnh toàn thân, nắm tay trái đấm thẳng một quả. Anh chàng kia ngửa người ra, ngã đánh rầm xuống thành một đống co rúm lại. Jimmy và những người khác chạy tới.
Martin rùng mình. Đây lại như ngày xưa với những cuộc trả thù, với những điệu nhảy, những trận đánh nhau, những chuyện vui đùa. Gã vừa dè chừng địch thủ của mình, vừa liếc nhìn Lizzie. Thường thường khi những người đàn ông đánh nhau thì bọn con gái hay kêu thét lên, nhưng nàng không kêu. Nàng đang nín thở đứng nhìn, người hơi ngả về phía trước, theo dõi chăm chú, một tay giữ chặt lấy ngực, má ửng hồng lên, vẻ hết sức kính phục và ngạc nhiên ánh lên trong đôi mắt.
Anh chàng kia đã đứng dậy được và đang vùng vẫy để gỡ những bàn tay đang giữ chặt lấy anh ta.
"Cô ấy đang đợi tôi quay lại," hắn ta lên tiếng thanh minh với mọi người. "Cô ấy đang đợi tôi quay lại, thế mà cái thằng cha mới đến khốn kiếp này nó lại thọc vào. Buông tôi ra, tôi đã bảo mà, tôi quyết sống mái với nó."
"Cậu làm sao thế?" Jimmy vừa hỏi vừa giữ hắn ta lại. "Martin Eden đấy mà. Cậu ấy là tay đấm lão luyện, tớ bảo cho cậu biết, cậu mà lớ ngớ thì bị nuốt sống đấy!"
"Hắn không thể cướp cô ấy của tôi như thế được," anh chàng kia thét lên.
"Này, cậu ta đánh bại cả Thuyền ma 2 đấy, cậu cũng biết cậu ta chứ!" Jimmy tiếp tục khuyên. "Cậu ta có thể đánh năm hiệp liền. Mà cậu thì không chịu được một phút đâu. Rõ không?"
Câu cảnh cáo như có một tác dụng làm dịu đi cái anh chàng đang nổi cơn thịnh nộ kia khiến anh ta đưa mắt nhìn Martin, ước lượng.
"Trông hắn không có vẻ gì là ghê gớm như thế," anh chàng cười gằn, nhưng cái cười gằn không có gì là giận dữ nữa.
"Chính Thuyền ma cũng đã nghĩ lầm như vậy đấy." Jimmy nói để anh chàng kia tin. "Thôi, đừng gây chuyện nữa. Thiếu gì con gái. Thôi đi!"
Cái anh chàng trai trẻ ấy thuận để cho người ta dẫn đi về phía lều nhảy, một bọn theo sau.
"Hắn là ai thế?" Martin hỏi Lizzie. "Vì chuyện gì hắn nổi điên lên như vậy?"
Cái máu hay đánh nhau rất hăng, rất bền bỉ ngày xưa, bây giờ đã chết rồi, giờ đây gã thấy mình hay tự phân tích mổ xẻ mình quá nên không thể sống vui vẻ, tin tưởng theo cái kiểu sống nguyên thủy như trước nữa.
Lizzie lắc đầu.
"Ồ, hắn ta chẳng là gì hết," nàng nói. "Hắn ta chỉ đi với em cho có bạn."
"Anh thấy đấy, em đành phải như vậy!" Ngừng một lúc rồi nàng giảng giải. "Em cô đơn quá. Nhưng em không bao giờ quên." Giọng nàng thấp hẳn xuống, nàng nhìn thẳng phía trước. "Vì anh, em sẽ xua đuổi hắn đi bất cứ lúc nào."
Martin nhìn vào gương mặt đang quay đi của nàng, gã biết chỉ cần đưa tay ra là gã nắm được nàng, nhưng vì miên man suy nghĩ cái tiếng Anh chau chuốt đúng ngữ pháp có thực sự đem lại hạnh phúc gì không nên gã đã quên không trả lời nàng.
"Anh đã cho hắn một trận ra trò," thấy gã không trả lời, Lizzie nói ướm và cười.
"Dù sao hắn cũng là một tay khỏe đấy," gã thừa nhận một cách độ lượng. "Nếu họ không lôi hắn đi, hắn cũng làm cho anh bận tay chứ không chơi!"
"Cái cô bạn quý phái mà em gặp cùng đi với anh tối hôm ấy là ai thế?" Nàng đột ngột hỏi.
"Ồ, chỉ là một người bạn thôi," gã trả lời.
"Đã lâu lắm rồi nhỉ!" Nàng lẩm bẩm một cách tư lự. "Hình như có đến hàng ngàn năm rồi ấy nhỉ?"
Nhưng Martin không muốn đi sâu vào vấn đề. Gã đưa câu chuyện sang những phía khác. Cả hai ăn trưa trong hiệu ăn, họ gọi rượu và những món ăn đắt tiền; sau đó, gã nhảy với nàng, không nhảy với ai khác ngoài nàng cho đến lúc nàng thấm mệt. Gã nhảy rất giỏi, nàng cứ quay tròn cũng gã trong một niềm thích thú mê man, nàng ngả đầu vào vai gã và ước mơ giây phút cứ kéo dài mãi mãi. Buổi quá trưa hôm đó, hai người lang thang đi giữa các hàng cây, và cũng như ngày xưa thú vị, nàng ngồi và gã nằm dài, gối đầu vào lòng nàng. Gã nằm đó, gà gật ngủ và nàng mơn man mái tóc gã, nhìn xuống đôi mắt nhắm nghiền của gã, và yêu gã, không chút e dè. Bỗng ngước mắt nhìn lên, gã đọc được những tình ý dịu dàng ấy trên khuôn mặt nàng. Mắt nàng chớp chớp, rồi mở ra nhòm vào mắt gã với sự thách thức êm dịu.
"Những năm qua em vẫn ăn ở giữ gìn," nàng nói, giọng nàng thấp hẳn đi như một tiếng nói thầm.
Trong lòng gã, Martin biết rằng đó là sự thật kỳ lạ. Một ý định lớn lao đến nảy ra với gã. Làm cho nàng sung sướng là tùy thuộc vào gã. Chính mình bị khước từ hạnh phúc đối với nàng? Gã có thể lấy nàng, mang nàng đi với gã, cùng chung sống trong lâu đài có những bức tường cỏ ở Marquesas. Lòng ao ước muốn làm điều đó thật là mạnh, nhưng còn mạnh hơn là cái mệnh lệnh của bản chất gã, nó ngăn cản không cho gã làm việc đó, mặc dù không muốn, gã vẫn còn trung thành với "Tình yêu." Những ngày xưa sống dễ dãi phóng túng đã một đi không trở lại. Gã không thể đem chúng trở lại mà cũng không thể quay trở lại với chúng. Gã đã thay đổi - gã đã thay đổi đến mức nào, bây giờ gã mới rõ.
"Anh sẽ không bao giờ lấy vợ, Lizzie à." Gã nói nhẹ nhàng.
Gã có cảm giác thấy bàn tay đang ve vuốt mái tóc gã ngừng lại, rồi nó lại tiếp tục ve vuốt dịu dàng. Gã nhận thấy nét mặt đanh lại, nhưng đó là cái đanh của một quyết định, bởi vì nét ửng hồng dịu dàng vẫn còn trên đôi má nàng, nàng đang sung sướng rạng rỡ, dịu dàng.
"Em không hề muốn nói... " nàng bắt đầu, rồi ấp úng. "Hay dù sao em cũng không cần."
"Em không cần," nàng nhắc lại. "Được làm bạn của anh, em cũng đủ hãnh diện rồi. Em sẽ làm mọi thứ cho anh. Em sinh ra để như vậy, em thấy thế."
Martin ngồi nhỏm dậy. Gã cầm lấy bàn tay nàng trong tay gã. Gã thong thả nắm với một nỗi thông cảm ấm áp nhưng không phải với niềm thiết tha say mê; và cái ấm áp làm cho nàng ớn lạnh. Nàng nói:
"Thôi chúng ta đừng nói đến những chuyện ấy nữa!"
"Em là một người đàn bà vĩ đại và cao quý," gã nói. "Và chính anh phải lấy làm hãnh diện vì được biết em. Và anh hãnh diện, quả là hãnh diện. Đối với anh, em là tia sáng trong cuộc đời quá ư đêm tối của anh, với em, anh muốn tỏ ra chân thực, cũng như con người chân thực của em."
"Em không cần anh có chân thực với em hay không. Đối với em, anh muốn là gì cũng được, dù anh có thể ném em xuống đống bùn rồi dẫm lên trên. Và chỉ có anh là người đàn ông duy nhất trên đời này có thể làm như thế," nàng nói thêm, ánh mắt thách thức. "Từ bé em phải tự mình lo bảo vệ mình, điều đó không phải là vô ích."
"Chính vì thế mà anh không dám," gã nói dịu dàng. "Em vĩ đại quá, đại lượng quá khiến anh không thể không tỏ ra đại lượng bằng em. Anh sẽ không lấy vợ, anh không - ờ, giờ đây anh không muốn yêu ai mà không lấy người ta làm vợ; trước kia, anh có khác. Anh lấy làm buồn vì đã tới đây hôm nay và lại gặp em. Nhưng bây giờ thì đành vậy. Anh không ngờ rằng câu chuyện lại xoay ra như thế này. Nhưng Lizzie em, hãy nhìn đây, anh không thể nói với em anh mến em biết chừng nào. Còn hơn là mến em nữa cơ. Anh kính trọng và cảm phục em. Em thật là đẹp đẽ, tốt bụng một cách đẹp đẽ vô cùng. Nhưng những lời nói có ích lợi gì? Anh sẽ làm một việc thực tế cho em. Đời em đã khổ nhiều, để anh làm nó nhẹ bớt đi (một tia sung sướng bừng lên trong mắt nàng, rồi lại tắt đi). Chắc chắn là anh sắp được một món tiền - rất nhiều tiền."
Lúc đó gã từ bỏ ý tưởng mua thung lũng, mua vịnh, dựng lâu đài có những bức tường cỏ, sắm chiếc thuyền buồm trắng gọn xinh. Xét cho cùng ra, như thế phỏng ích lợi gì? Gã sẽ lại đi biển, như gã vẫn thường đi ngày trước, một anh thủy thủ bình thường, trên bất cứ một con thuyền nào trôi nổi đi tới bất cứ một nơi nào đó.
"Anh muốn bàn kỹ chuyện đó với em. Chắc em cũng cần một thứ gì đó - đi học hoặc vào lớp học lớp trung cấp thương nghiệp chẳng hạn. Có lẽ em thích học để trở thành một người viết tốc ký. Anh có thể lo liệu việc đó cho em. Hay có lẽ cha mẹ em hãy còn sống - anh có thể giúp cha mẹ em có được một cửa hiệu thực phẩm hoặc gì đó. Bất cứ cái gì em muốn, em cứ nói ra, anh có thể giúp được em."
Nàng không trả lời, nàng vẫn ngồi nguyên, nhìn thẳng phía trước không nhúc nhích, mắt ráo khô nhưng cổ họng nàng đau nhói. Martin thấy rõ, và nó cũng làm cho cổ họng gã đau nhói. Gã hối tiếc đã nói những câu ấy ra. Những cái mà gã dâng nàng dường như quá lòe loẹt tầm thường - tiền bạc đơn thuần - so với cái mà nàng đã dâng cho gã. Gã đã dâng nàng một vật ở bên ngoài mà gã có thể dứt đi không một chút đau đớn, trong khi nàng dâng cho gã cả bản thân mình với nỗi sỉ nhục, xấu hổ và tội lỗi, với cả niềm hy vọng khát khao hạnh phúc.
"Thôi ta đừng nói đến chuyện đó nữa!" Nàng nói, giọng nàng tắc lại, và nàng vội đổi thành một tiếng ho. Nàng đứng dậy. "Thôi chúng ta về đi. Em mệt lắm."
Ngày đã tàn và những người tham dự cuộc vui đã ra về vãn cả. Nhưng Martin và Lizzie vừa ló ra khỏi những hàng cây đã thấy một bọn đang đợi họ. Martin hiểu ngay là có chuyện gì rồi. Có chuyện không hay đây. Bọn này là những người bảo vệ gã. Tất cả đi ra qua cổng công viên, phía sau có một bọn khác lượn đi lượn lại, đó là những người mà gã trai trẻ tuổi kia đã tụ tập lại để trả thù cho việc bị cướp mất người yêu. Một số đông cảnh sát và mấy viên sĩ quan tuần canh đặc biệt, phòng ngừa chuyện xô xát, theo sát để ngăn chặn, và dồn mỗi bọn đứng ra một nơi lần lượt lên chuyến tàu đi San Francisco. Martin nói với Jimmy rằng gã sẽ xuống ga khu phố thứ mười sáu và đi tàu điện về Oakland. Lizzie rất bình tĩnh, nàng không để ý gì đến chuyện có thể xảy ra. Con tàu đi vào Ga khu phố thứ mười sáu, chiếc xe điện chờ ở đó đã nom rõ, người bán vé đang sốt ruột rung chuông leng keng.
"Tàu điện đấy," Jimmy bảo Martin. "Chạy nhanh, nhảy lên nó, bọn mình sẽ giữ chúng nó lại. Đi đi! Lên tàu đi!"
Bọn địch thủ hơi bối rối một lúc vì cái mánh khóe ấy, sau đó chúng lao cả xuống tàu đuổi theo. Những người ở khu Oakland bình tĩnh và trầm ngâm ngồi trên xe điện hầu như không để ý tới một đôi thanh niên nam nữ đã nhảy lên và đang tìm chỗ ngồi ở phía trước, bên ngoài. Họ cũng không thấy mối liên quan giữa đôi thanh niên nam nữ này với Jimmy, anh chàng đang nhảy lên bậc xe điện, mồm thét lên bảo người lái:
"Cho chạy đi, ông bạn, phóng nhanh khỏi đây ngay!"
Một phút sau Jimmy đã xoay tròn người và hành khách thấy anh giáng nắm đấm vào mặt một gã đang chạy theo cố leo lên xe. Và những quả đấm tới tấp giáng vào mặt nhau suốt dọc tàu. Cứ như thế Jimmy và đồng bọn đứng chắn ở bục lên xuống tàu dài và thấp để đối phó với bọn địch thủ đương tấn công.
Xe điện rung chuông rồi bắt đầu chuyển bánh, khi bọn của Jimmy đã xua hết được những tên địch thủ cuối cùng xuống, họ cũng nhảy xuống theo để tiếp tục trận đánh. Xe điện lao đi, để lại trận đánh dữ dội ở phía xa, đằng sau các hành khách lặng đi vì kinh ngạc không bao giờ có thể ngờ được rằng cái người đàn ông trẻ tuổi bình tĩnh và cô gái công nhân xinh đẹp đang ngồi ở góc phía ngoài kia lại là nguyên nhân của trận loạn đả.
Martin thích thú với trận loạn đả ấy, lòng lại rộn lên sự rung động của những trận đánh nhau ngày xưa. Nhưng sự rộn ràng ấy tắt ngay và gã cảm thấy nỗi buồn ghê gớm đến xâm chiếm trong lòng. Gã cảm thấy mình già quá - già hàng thế kỷ hơn những người bạn thanh niên vong mạng, không cần gì đời ngày xưa của gã. Gã đã đi xa, đi quá xa không còn quay trở lại được nữa. Lối sống của họ, xưa kia là lối sống của gã, bây giờ đối với gã thật đáng ghê tởm. Gã thất vọng vì những cái đó. Gã đã trở thành một người xa lạ rồi. Cốc bia hơi mùi vị đã nhạt nhẽo và đối với gã tình bạn của họ hình như cũng nhạt nhẽo. Gã đã đi quá xa rồi. Hàng nghìn, hàng nghìn quyển sách đã mở ra ngăn cách gã với họ. Gã đã tự đẩy mình đi. Gã đã chu du trong cái lĩnh vực mênh mông của tri thức, mãi đến lúc gã không còn có thể trở về được nữa. Mặt khác, gã là một con người, và nhu cầu có bầy có bạn của gã vẫn chưa được thỏa mãn. Gã vẫn chưa tìm thấy một ngôi nhà mới nào cả. Bọn bạn gã đã không thể hiểu được gã, gia đình gã đã không thể hiểu được gã, bọn tư sản đã không thể hiểu được gã, thì cái cô gái bên cạnh gã mà gã rất tôn trọng này cũng không thể hiểu được gã, nàng cũng không thể hiểu được sự tôn trọng gã đã dành cho nàng. Nỗi buồn của gã không phải không nhuốm chút cay đắng khi gã nghĩ tới điều đó.
"Thôi, em dàn hòa với hắn đi," gã khuyên Lizzie lúc hai người chia tay trước căn nhà công nhân nhỏ bé nơi nàng sống, gần khu Sáu, phố Chợ. Gã định nói đến gã trai trẻ đã bị gã chiếm mất chỗ hôm nay.
"Bây giờ, em không thể dàn hòa được nữa," nàng nói.
"Ồ, em nói gì vậy?" Gã vui vẻ nói. "Em chỉ cần huýt sáo một cái là hắn sẽ chạy đến với em ngay."
"Ý em không phải như vậy đâu," nàng nói giọng buồn bã. Và gã hiểu ý nàng.
Nàng ngả người về phía gã khi gã sắp sửa từ biệt. Nhưng nàng không ngả người để thúc ép, để quyến rũ, mà thiết tha e ấp. Gã cảm động quá. Một niềm bao dung rộng lớn rộn lên trong lòng gã. Gã vòng tay ôm lấy nàng, hôn nàng và gã biết rằng trên môi gã còn đọng lại một cái hôn chân thực mà chưa bao giờ một người đàn ông có thể nhận được.
"Trời ơi!" Nàng nức nở "Em có thể chết vì anh. Em có thể chết vì anh!"
Nàng bỗng vùng ra rồi chạy vụt lên bậc thềm. Gã cảm thấy mắt mình thoáng ướt.
"Martin Eden," gã tự nhủ. "Mi không phải là một con vật, mi chỉ là một thằng tín đồ nhỏ nhoi đáng thương của Nietzsche. Nếu có thể mi sẽ lấy nàng và làm cho trái tim đang run rẩy kia của nàng tràn đầy hạnh phúc. Nhưng mi lại không thể, không thể lấy nàng được, và đó là một điều đáng xấu hổ tồi tệ."
"Một thằng ma cà bông tội nghiệp xưa kia đang phân tích cái ung nhọt tội nghiệp của mình," gã lẩm bẩm và nhớ lại Henly của gã. "Ta nghĩ rằng cuộc đời là một sự sai lầm, và là một điều xấu hổ." 3 Chính thế - một sự sai lầm, và một điều xấu hổ."
Chú thích:
1. Một mẫu Anh bằng 4840 mét vuông.
2. Nguyên văn: Flying Dutchman.
3. Một câu trích trong bài thơ.
