Một ngày cuối tháng Chín, quyển sách của Owen Ford cuối cùng đã đến. Suốt một tháng trời thuyền trưởng Jim đã đều đặn ra bưu điện Glen mỗi ngày, mong chờ nó. Hôm nay ông không đi, và Leslie mang cuốn sách của ông về nhà cùng với quyển của cô và của Anne.
“Chiều nay chúng ta sẽ mang nó xuống cho ông,” Anne nói, hào hứng như một cô học trò.
Chuyến đi dài đến mũi đất vào buổi chiều tối quang đãng, đẹp đẽ dọc con đường đất đỏ ven cảng thật vô cùng dễ chịu. Rồi mặt trời rơi xuống dưới những ngọn đèn phía Tây vào một thung lũng nào đó hẳn đầy ắp những hoàng hôn quá vãng, và cùng lúc đó ngọn đèn vĩ đại lóe sáng trên đỉnh tháp trắng của ngọn hải đăng.
“Thuyền trưởng Jim không bao giờ trễ dù chỉ một tích tắc,” Leslie nói.
Anne và Leslie không bao giờ quên được khuôn mặt của thuyền trưởng Jim khi họ đưa cho ông cuốn sách… cuốn sách của ông, được chuyển thể và được vinh danh. Đôi gò má gần đây đã nhợt nhạt bừng sáng ngọn lửa thời trai trẻ; đôi mắt ông rực lên lửa nhiệt huyết thời tuổi trẻ; nhưng đôi tay ông run run khi mở nó ra.
Nó được đặt tên đơn giản là Cuốn sách cuộc đời của thuyền trưởng Jim, và ở trang bìa, tên của Owen Ford và James Boyd được in như đồng tác giả. Trang đầu là một bức hình chụp chính thuyền trưởng Jim, đứng ở cửa ngọn hải đăng, đang nhìn về phía vịnh. Owen Ford đã “chộp” được ông một ngày nọ khi quyển sách đang được viết. Thuyền trưởng Jim biết chuyện này, nhưng ông không biết bức hình sẽ nằm trong sách.
“Cứ nghĩ mà xem,” ông nói, “gã phù thủy già ở ngay đây trong một quyển sách in thực thụ. Đây là ngày tự hào nhất đời ta. Ta sắp nổ tung ra đây, hai đứa ạ. Đêm nay sẽ không có ngủ nghê gì hết. Ta sẽ đọc quyển sách của ta từ đầu chí cuối trước khi mặt trời mọc.”
“Chúng cháu sẽ đi ngay cho ông rảnh rang để bắt đầu đọc nó,” Anne nói.
Thuyền trưởng Jim nãy giờ vẫn nâng niu quyển sách trong một trạng thái sung sướng sùng kính. Giờ ông kiên quyết đóng nó lại đặt sang một bên.
“Không, không, hai đứa không đi đâu cả trước khi uống một tách trà với ông già này,” ông phản đối. “Ta không chấp nhận chuyện đó… đúng không hả Bạn Đầu? Cuốn sách cuộc đời vẫn sẽ ở đây, đúng không nào. Ta đã đợi nó nhiều năm nay rồi. Ta có thể đợi thêm một chút trong khi ta vui vẻ với bạn bè ta.”
Thuyền trưởng Jim đứng dậy lấy ấm đun nước, rồi dọn bánh mì và bơ ra. Dù hồi hộp, ông không di chuyển với vẻ hoạt bát thường ngày. Cử động của ông chậm chạp và ngắc ngứ. Nhưng các cô gái không yêu cầu được trợ giúp. Họ biết điều đó sẽ làm ông tổn thương.
“Mấy đứa chọn đúng lúc để đến thăm ta đó,” ông nói, lấy từ chạn ra một chiếc bánh ngọt. “Hôm nay mẹ thằng nhóc Joe vừa gửi cho ta một túi to đầy ắp bánh ngọt và bánh nướng. Chúa phù hộ cho tất cả những đầu bếp giỏi, ta nói thế. Nhìn cái bánh ngọt đẹp đẽ này mà xem, nào là kem phủ nào là hạt nọ hạt kia. Chẳng mấy khi ta có thể tiếp đãi khách theo lối vương giả thế này đâu. Nhào vô đi mấy đứa, nhào vô! Chúng ta sẽ ‘lại cạn một cốc tốt lành cho những tháng ngày tốt đẹp xưa cũ’.”
Hai cô gái “nhào vô” hết sức vui vẻ. Món trà đạt đến độ ngon nhất dưới tài pha chế của thuyền trưởng Jim. Món bánh của mẹ nhóc Joe ngon hết mức bánh có thể ngon; thuyền trưởng Jim là một hoàng tử trong số những vị chủ nhà lịch thiệp, không bao giờ thậm chí cho phép mắt mình lang thang đến cái góc nơi cuốn sách cuộc đời của ông đang nằm, trong tất cả vẻ huy hoàng vàng xanh của nó. Nhưng khi cánh cửa của ông cuối cùng cũng đóng lại đằng sau Anne và Leslie, họ biết ông đi ngay đến chỗ nó, và khi đi về nhà họ hình dung sự vui sướng của ông già mê mải trên những trang sách in nơi cuộc đời của chính ông được khắc họa với tất cả vẻ quyến rũ và sắc màu thực tế.
“Mình tự hỏi không biết ông có thích cái kết không… cái kết mình đã gợi ý,” Leslie nói.
Cô sẽ không bao giờ biết được. Sáng sớm hôm sau Anne tỉnh dậy thấy Gilbert đang cúi xuống bên mình, quần áo đã gọn gàng, vẻ mặt lo lắng.
“Anh bị gọi đi ra ngoài à?” cô ngái ngủ hỏi.
“Không. Anne à, anh e rằng có chuyện không ổn ở mũi đất. Đã một tiếng sau khi mặt trời mọc rồi mà ngọn đèn vẫn sáng. Em biết thuyền trưởng Jim coi việc bật đèn đúng lúc mặt trời lặn và tắt đèn đúng lúc mặt trời mọc là vấn đề danh dự mà.”
Anne ngồi dậy trong sợ hãi. Qua cửa sổ cô thấy ngọn đèn lóe sáng nhạt nhòa trên nền ban mai xanh.
“Có lẽ ông đã ngủ quên trên cuốn sách cuộc đời của mình,” cô hồi hộp nói, “hay quá say mê đọc nó đến độ quên mất ngọn đèn.”
Gilbert lắc đầu.
“Như thế không giống thuyền trưởng Jim. Dẫu sao thì, anh đi xuống đấy để xem bây giờ đây.”
“Đợi một phút, em sẽ đi với anh,” Anne kêu lên. “Ôi, đúng rồi, em phải đi… nhóc Jem sẽ còn ngủ thêm một tiếng nữa, và em sẽ gọi Susan. Anh có thể sẽ cần bàn tay phụ nữ nếu thuyền trưởng Jim bị ốm.”
Đấy là một buổi sáng tuyệt diệu; đầy hương sắc và thanh âm vừa chín rộ vừa tinh tế. Bờ cảng lấp lánh và lúng liếng như một cô gái; những cánh hải âu trắng vút bay trên đụn cát; ngoài cồn cát là một vùng biển rực rỡ, tuyệt vời. Những cánh đồng trải dài cạnh bờ biển trĩu sương và tươi mát trong ánh sáng đầu tiên trong trẻo, mịn màng ấy. Gió đến nhảy múa hát ca trên kênh nước để thế chỗ cho sự im lặng đẹp đẽ bằng một nhạc điệu còn đẹp đẽ hơn. Nếu không vì ngôi sao mang điềm gở trên ngọn tháp trắng thì cuộc đi bộ sớm hôm đó hẳn đã là một niềm vui thích với Gilbert và Anne. Nhưng họ rảo bước thật nhẹ nhàng trong sợ hãi.
Gõ cửa không có ai trả lời. Gilbert mở cửa và họ bước vào.
Căn phòng cũ hết sức yên ắng. Trên bàn là những gì còn sót lại của buổi tiệc tối nho nhỏ. Ngọn đèn vẫn cháy trên giá đỡ ở góc nhà. Con Bạn Đầu đang ngủ trong một góc nắng hình chữ nhật cạnh sofa.
Thuyền trưởng Jim nằm trên sofa, tay chắp bên trên cuốn sách cuộc đời, mở ở trang cuối, đặt trên ngực ông. Mắt ông nhắm và trên mặt ông là một vẻ yên bình và hạnh phúc hoàn hảo nhất… vẻ mặt của một người đã thật lâu tìm kiếm và cuối cùng đã tìm thấy.
“Ông ngủ ạ?” Anne run run thì thầm.
Gilbert đến bên sofa và cúi xuống một vài giây. Rồi anh đứng thẳng dậy.
“Đúng, ông ngủ… ừ,” anh nhỏ nhẹ nói thêm. “Anne à, thuyền trưởng Jim đã ra khơi.”
Họ không biết chính xác giờ ông mất, nhưng Anne luôn luôn tin rằng ông đã đạt được ước nguyện của mình, và ra đi đúng lúc bình minh lên trên vịnh. Ngoài kia trên ngọn thủy triều đang rút, trên mặt biển bình minh dát ngọc trai và bạc, đến bến bờ nơi Margaret quá cố chờ đợi, vượt ngoài dông tố và bình yên.
“Chiều nay chúng ta sẽ mang nó xuống cho ông,” Anne nói, hào hứng như một cô học trò.
Chuyến đi dài đến mũi đất vào buổi chiều tối quang đãng, đẹp đẽ dọc con đường đất đỏ ven cảng thật vô cùng dễ chịu. Rồi mặt trời rơi xuống dưới những ngọn đèn phía Tây vào một thung lũng nào đó hẳn đầy ắp những hoàng hôn quá vãng, và cùng lúc đó ngọn đèn vĩ đại lóe sáng trên đỉnh tháp trắng của ngọn hải đăng.
“Thuyền trưởng Jim không bao giờ trễ dù chỉ một tích tắc,” Leslie nói.
Anne và Leslie không bao giờ quên được khuôn mặt của thuyền trưởng Jim khi họ đưa cho ông cuốn sách… cuốn sách của ông, được chuyển thể và được vinh danh. Đôi gò má gần đây đã nhợt nhạt bừng sáng ngọn lửa thời trai trẻ; đôi mắt ông rực lên lửa nhiệt huyết thời tuổi trẻ; nhưng đôi tay ông run run khi mở nó ra.
Nó được đặt tên đơn giản là Cuốn sách cuộc đời của thuyền trưởng Jim, và ở trang bìa, tên của Owen Ford và James Boyd được in như đồng tác giả. Trang đầu là một bức hình chụp chính thuyền trưởng Jim, đứng ở cửa ngọn hải đăng, đang nhìn về phía vịnh. Owen Ford đã “chộp” được ông một ngày nọ khi quyển sách đang được viết. Thuyền trưởng Jim biết chuyện này, nhưng ông không biết bức hình sẽ nằm trong sách.
“Cứ nghĩ mà xem,” ông nói, “gã phù thủy già ở ngay đây trong một quyển sách in thực thụ. Đây là ngày tự hào nhất đời ta. Ta sắp nổ tung ra đây, hai đứa ạ. Đêm nay sẽ không có ngủ nghê gì hết. Ta sẽ đọc quyển sách của ta từ đầu chí cuối trước khi mặt trời mọc.”
“Chúng cháu sẽ đi ngay cho ông rảnh rang để bắt đầu đọc nó,” Anne nói.
Thuyền trưởng Jim nãy giờ vẫn nâng niu quyển sách trong một trạng thái sung sướng sùng kính. Giờ ông kiên quyết đóng nó lại đặt sang một bên.
“Không, không, hai đứa không đi đâu cả trước khi uống một tách trà với ông già này,” ông phản đối. “Ta không chấp nhận chuyện đó… đúng không hả Bạn Đầu? Cuốn sách cuộc đời vẫn sẽ ở đây, đúng không nào. Ta đã đợi nó nhiều năm nay rồi. Ta có thể đợi thêm một chút trong khi ta vui vẻ với bạn bè ta.”
Thuyền trưởng Jim đứng dậy lấy ấm đun nước, rồi dọn bánh mì và bơ ra. Dù hồi hộp, ông không di chuyển với vẻ hoạt bát thường ngày. Cử động của ông chậm chạp và ngắc ngứ. Nhưng các cô gái không yêu cầu được trợ giúp. Họ biết điều đó sẽ làm ông tổn thương.
“Mấy đứa chọn đúng lúc để đến thăm ta đó,” ông nói, lấy từ chạn ra một chiếc bánh ngọt. “Hôm nay mẹ thằng nhóc Joe vừa gửi cho ta một túi to đầy ắp bánh ngọt và bánh nướng. Chúa phù hộ cho tất cả những đầu bếp giỏi, ta nói thế. Nhìn cái bánh ngọt đẹp đẽ này mà xem, nào là kem phủ nào là hạt nọ hạt kia. Chẳng mấy khi ta có thể tiếp đãi khách theo lối vương giả thế này đâu. Nhào vô đi mấy đứa, nhào vô! Chúng ta sẽ ‘lại cạn một cốc tốt lành cho những tháng ngày tốt đẹp xưa cũ’.”
Hai cô gái “nhào vô” hết sức vui vẻ. Món trà đạt đến độ ngon nhất dưới tài pha chế của thuyền trưởng Jim. Món bánh của mẹ nhóc Joe ngon hết mức bánh có thể ngon; thuyền trưởng Jim là một hoàng tử trong số những vị chủ nhà lịch thiệp, không bao giờ thậm chí cho phép mắt mình lang thang đến cái góc nơi cuốn sách cuộc đời của ông đang nằm, trong tất cả vẻ huy hoàng vàng xanh của nó. Nhưng khi cánh cửa của ông cuối cùng cũng đóng lại đằng sau Anne và Leslie, họ biết ông đi ngay đến chỗ nó, và khi đi về nhà họ hình dung sự vui sướng của ông già mê mải trên những trang sách in nơi cuộc đời của chính ông được khắc họa với tất cả vẻ quyến rũ và sắc màu thực tế.
“Mình tự hỏi không biết ông có thích cái kết không… cái kết mình đã gợi ý,” Leslie nói.
Cô sẽ không bao giờ biết được. Sáng sớm hôm sau Anne tỉnh dậy thấy Gilbert đang cúi xuống bên mình, quần áo đã gọn gàng, vẻ mặt lo lắng.
“Anh bị gọi đi ra ngoài à?” cô ngái ngủ hỏi.
“Không. Anne à, anh e rằng có chuyện không ổn ở mũi đất. Đã một tiếng sau khi mặt trời mọc rồi mà ngọn đèn vẫn sáng. Em biết thuyền trưởng Jim coi việc bật đèn đúng lúc mặt trời lặn và tắt đèn đúng lúc mặt trời mọc là vấn đề danh dự mà.”
Anne ngồi dậy trong sợ hãi. Qua cửa sổ cô thấy ngọn đèn lóe sáng nhạt nhòa trên nền ban mai xanh.
“Có lẽ ông đã ngủ quên trên cuốn sách cuộc đời của mình,” cô hồi hộp nói, “hay quá say mê đọc nó đến độ quên mất ngọn đèn.”
Gilbert lắc đầu.
“Như thế không giống thuyền trưởng Jim. Dẫu sao thì, anh đi xuống đấy để xem bây giờ đây.”
“Đợi một phút, em sẽ đi với anh,” Anne kêu lên. “Ôi, đúng rồi, em phải đi… nhóc Jem sẽ còn ngủ thêm một tiếng nữa, và em sẽ gọi Susan. Anh có thể sẽ cần bàn tay phụ nữ nếu thuyền trưởng Jim bị ốm.”
Đấy là một buổi sáng tuyệt diệu; đầy hương sắc và thanh âm vừa chín rộ vừa tinh tế. Bờ cảng lấp lánh và lúng liếng như một cô gái; những cánh hải âu trắng vút bay trên đụn cát; ngoài cồn cát là một vùng biển rực rỡ, tuyệt vời. Những cánh đồng trải dài cạnh bờ biển trĩu sương và tươi mát trong ánh sáng đầu tiên trong trẻo, mịn màng ấy. Gió đến nhảy múa hát ca trên kênh nước để thế chỗ cho sự im lặng đẹp đẽ bằng một nhạc điệu còn đẹp đẽ hơn. Nếu không vì ngôi sao mang điềm gở trên ngọn tháp trắng thì cuộc đi bộ sớm hôm đó hẳn đã là một niềm vui thích với Gilbert và Anne. Nhưng họ rảo bước thật nhẹ nhàng trong sợ hãi.
Gõ cửa không có ai trả lời. Gilbert mở cửa và họ bước vào.
Căn phòng cũ hết sức yên ắng. Trên bàn là những gì còn sót lại của buổi tiệc tối nho nhỏ. Ngọn đèn vẫn cháy trên giá đỡ ở góc nhà. Con Bạn Đầu đang ngủ trong một góc nắng hình chữ nhật cạnh sofa.
Thuyền trưởng Jim nằm trên sofa, tay chắp bên trên cuốn sách cuộc đời, mở ở trang cuối, đặt trên ngực ông. Mắt ông nhắm và trên mặt ông là một vẻ yên bình và hạnh phúc hoàn hảo nhất… vẻ mặt của một người đã thật lâu tìm kiếm và cuối cùng đã tìm thấy.
“Ông ngủ ạ?” Anne run run thì thầm.
Gilbert đến bên sofa và cúi xuống một vài giây. Rồi anh đứng thẳng dậy.
“Đúng, ông ngủ… ừ,” anh nhỏ nhẹ nói thêm. “Anne à, thuyền trưởng Jim đã ra khơi.”
Họ không biết chính xác giờ ông mất, nhưng Anne luôn luôn tin rằng ông đã đạt được ước nguyện của mình, và ra đi đúng lúc bình minh lên trên vịnh. Ngoài kia trên ngọn thủy triều đang rút, trên mặt biển bình minh dát ngọc trai và bạc, đến bến bờ nơi Margaret quá cố chờ đợi, vượt ngoài dông tố và bình yên.
