Ba tuần trôi qua kể từ khi cha Nil đến vùng Abruzzes, và ông có cảm giác đã sống cả đời mình trong sự cô độc này. Từng mẩu một, ông kể cho vị tu sĩ già nghe toàn bộ câu chuyện của mình: việc ông đến Roma, thái độ của Leeland cho đến lời thú nhận xúc động của ông ấy, cuộc gặp gỡ với Lev Barjona; những dấu vết của bức thư tông đồ mà ông tìm thấy một cách khó nhọc, phát hiện của ông trong hầm bí mật của Vatican…
Ông già mỉm cười.
- Ta biết rằng điều đó không làm thay đổi gì trong cuộc đời con cũng như định hướng sâu kín của nó. Chính sự thật là thứ mà con luôn tìm kiếm, con đã thấy cái vỏ, việc con còn phải làm là đào sâu sự hiểu biết này trong khi cầu nguyện. Con không bao giờ nên oán trách Giáo hội Cơ Đốc. Nó làm điều nó vẫn luôn làm, điều mà vì nó cả Giáo hội đã được lập ra: chinh phục quyền lực, rồi giữ gìn quyền lực bằng mọi giá. Một thầy tu thời Trung cổ đã định nghĩa Giáo hội một cách thực tế: casta simul et meretrix, sự trinh tiết của gái điếm. Giáo hội là một cái nạn cần thiết, con trai ạ: không nên vì việc nó thường xuyên lạm dụng quyền lực của mình mà con quên rằng nó đang giữ kín một kho báu, con người của Jesus. Và rằng, không có nó, hẳn con đã không bao giờ biết được Người.
Cha Nil biết rằng vị ẩn sĩ nói đúng.
Tò mò vì người mới đến quá giống với cha nuôi của mình, giống đến cả mái tóc bạc, Beppo lên căn nhà nhiều hơn thường lệ một chút. Anh ngồi cạnh cha Nil trên ụ đá khô ở sân trước nhà, và ánh mắt họ chỉ giao nhau có một lần. Rồi tu sĩ người Pháp chỉ còn cảm thấy hơi thở của anh, đều đặn và bình thản. Đột nhiên anh đứng dậy, hơi nghiêng đầu và biến mất trong con đường rừng.
Hôm đó, lần đầu tiên cha Nil nói chuyện với anh:
- Beppo, con có thể giúp cha một việc được không? Cha phải gửi thư này đến cho cha Calatin, ở Camaldoli. Con có thể mang nó đi được không? Phải đưa thư đến tận tay ông ấy.
Beppo gật đầu và nhét bức thư vào túi trong của chiếc áo vest bằng da cừu. Nó được đề gửi đến cho Rembert Leeland, đường Aurelia. Trong thư cha Nil kể vắn tắt về việc ông đến căn nhà, cuộc sống của ông, niềm hạnh phúc đã chạy trốn ông quá lâu và dường như đang trở thành hiện thực ở đây. Cuối cùng, ông hỏi tin tức bạn mình, và hỏi xem ông có nên đến Roma gặp lại bạn không.
Vài ngày sau, Giáo hoàng mở bức thư này và đọc hai lần trước mặt Catzinger, người đã trao nó lại theo chỉ thị của ông.
Giáo hoàng mệt mỏi đặt bức thư trên đầu gối. Rồi ông ngẩng đầu nhìn Hồng y, người vẫn đang cung kính đứng trước mặt ông.
- Tu sĩ người Pháp mà ông đã nói với tôi, vì sao ông lại nghĩ là ông ta nguy hiểm cho Giáo hội?
- Ông ta nghi ngờ thiên chất của Christ, thưa Cha rất thánh, theo cách đặc biệt ác ý. Phải khiến ông ta im lặng và trả ông ta về với sự cô độc trong tu viện của mình, nơi ông ta không bao giờ được rời khỏi.
Giáo hoàng để cằm gục xuống cổ áo chùng trắng. Ông nhắm mắt lại. Không bao giờ có thể biết toàn bộ sự thật về Christ. Christ ở phía trước chúng ta: chỉ có thể đi tìm kiếm Người. Tìm kiếm Người nghĩa là đã thấy được Người, Thánh Augustin từng nói vậy. Ngừng tìm kiếm nghĩa là để mất Người.
Không ngẩng đầu lên, ông thì thầm, và Catzinger phải căng tai ra để hiểu ông đang nói gì:
- Sự cô độc… Tôi tin rằng ông ấy đang có được nó, Hồng y ạ, và tôi mong muốn điều đó… đúng, tôi mong muốn. “Tu sĩ”, ông biết đấy, bắt nguồn từ “monos”, nghĩa là đơn độc, hay duy nhất. Ông ấy đã tìm thấy sự duy nhất cần thiết mà Jesus từng nói với Marthe, chị gái của Marie và Lazare. Hãy để ông ấy sống trong sự cô độc của mình, Hồng y ạ. Hãy để ông ấy với Người mà ông ấy đã tìm thấy.
Rồi ông nói thêm bằng giọng còn thoảng nhẹ hơn:
- Chính vì điều đó mà chúng ta ở đây, đúng không? Chính vì điều đó mà Giáo hội tồn tại. Sao cho trong lòng nó, có một vài người tìm thấy điều mà chúng ta, ông và tôi, đang tìm kiếm.
Catzinger nhướng một bên lông mày lên. Điều ông tìm kiếm là giải quyết vấn đề này tiếp sau vấn đề khác, làm cho Giáo hội tồn tại lâu dài, bảo vệ nó khỏi kẻ thù. Sono il carabiniere della Chiesa [[59]], người tiền nhiệm có trí nhớ nổi tiếng của ông, Hồng y Ottaviani, đã từng nói thế.
Giáo hoàng như đã ra khỏi giấc mộng và ra hiệu.
- Làm ơn hãy đưa tôi đến gần chiếc máy ở trong góc kia.
Catzinger đẩy ghế lăn về phía máy hủy tài liệu nhỏ đặt trước một chiếc sọt đã đầy đến một nửa các loại vụn giấy nhiều màu. Vì tay bị run, Giáo hoàng không khởi động cho máy chạy được. Catzinger ấn nút với vẻ tôn kính.
- Cảm ơn… Không, cha cứ để đấy, tôi muốn tự làm.
Máy hủy tài liệu khạc ra vài mẩu giấy vụn, chúng rơi vào trong chiếc sọt chứa đựng những bí mật khác mà chỉ có Giáo hoàng giữ lại trong bộ não còn minh mẫn đến ngạc nhiên.
“Chỉ có một bí mật duy nhất, đó là bí mật của Chúa. Ông ấy thật may mắn, cha Nil ấy. Thật sự là rất may mắn.”
Ông già mỉm cười.
- Ta biết rằng điều đó không làm thay đổi gì trong cuộc đời con cũng như định hướng sâu kín của nó. Chính sự thật là thứ mà con luôn tìm kiếm, con đã thấy cái vỏ, việc con còn phải làm là đào sâu sự hiểu biết này trong khi cầu nguyện. Con không bao giờ nên oán trách Giáo hội Cơ Đốc. Nó làm điều nó vẫn luôn làm, điều mà vì nó cả Giáo hội đã được lập ra: chinh phục quyền lực, rồi giữ gìn quyền lực bằng mọi giá. Một thầy tu thời Trung cổ đã định nghĩa Giáo hội một cách thực tế: casta simul et meretrix, sự trinh tiết của gái điếm. Giáo hội là một cái nạn cần thiết, con trai ạ: không nên vì việc nó thường xuyên lạm dụng quyền lực của mình mà con quên rằng nó đang giữ kín một kho báu, con người của Jesus. Và rằng, không có nó, hẳn con đã không bao giờ biết được Người.
Cha Nil biết rằng vị ẩn sĩ nói đúng.
Tò mò vì người mới đến quá giống với cha nuôi của mình, giống đến cả mái tóc bạc, Beppo lên căn nhà nhiều hơn thường lệ một chút. Anh ngồi cạnh cha Nil trên ụ đá khô ở sân trước nhà, và ánh mắt họ chỉ giao nhau có một lần. Rồi tu sĩ người Pháp chỉ còn cảm thấy hơi thở của anh, đều đặn và bình thản. Đột nhiên anh đứng dậy, hơi nghiêng đầu và biến mất trong con đường rừng.
Hôm đó, lần đầu tiên cha Nil nói chuyện với anh:
- Beppo, con có thể giúp cha một việc được không? Cha phải gửi thư này đến cho cha Calatin, ở Camaldoli. Con có thể mang nó đi được không? Phải đưa thư đến tận tay ông ấy.
Beppo gật đầu và nhét bức thư vào túi trong của chiếc áo vest bằng da cừu. Nó được đề gửi đến cho Rembert Leeland, đường Aurelia. Trong thư cha Nil kể vắn tắt về việc ông đến căn nhà, cuộc sống của ông, niềm hạnh phúc đã chạy trốn ông quá lâu và dường như đang trở thành hiện thực ở đây. Cuối cùng, ông hỏi tin tức bạn mình, và hỏi xem ông có nên đến Roma gặp lại bạn không.
Vài ngày sau, Giáo hoàng mở bức thư này và đọc hai lần trước mặt Catzinger, người đã trao nó lại theo chỉ thị của ông.
Giáo hoàng mệt mỏi đặt bức thư trên đầu gối. Rồi ông ngẩng đầu nhìn Hồng y, người vẫn đang cung kính đứng trước mặt ông.
- Tu sĩ người Pháp mà ông đã nói với tôi, vì sao ông lại nghĩ là ông ta nguy hiểm cho Giáo hội?
- Ông ta nghi ngờ thiên chất của Christ, thưa Cha rất thánh, theo cách đặc biệt ác ý. Phải khiến ông ta im lặng và trả ông ta về với sự cô độc trong tu viện của mình, nơi ông ta không bao giờ được rời khỏi.
Giáo hoàng để cằm gục xuống cổ áo chùng trắng. Ông nhắm mắt lại. Không bao giờ có thể biết toàn bộ sự thật về Christ. Christ ở phía trước chúng ta: chỉ có thể đi tìm kiếm Người. Tìm kiếm Người nghĩa là đã thấy được Người, Thánh Augustin từng nói vậy. Ngừng tìm kiếm nghĩa là để mất Người.
Không ngẩng đầu lên, ông thì thầm, và Catzinger phải căng tai ra để hiểu ông đang nói gì:
- Sự cô độc… Tôi tin rằng ông ấy đang có được nó, Hồng y ạ, và tôi mong muốn điều đó… đúng, tôi mong muốn. “Tu sĩ”, ông biết đấy, bắt nguồn từ “monos”, nghĩa là đơn độc, hay duy nhất. Ông ấy đã tìm thấy sự duy nhất cần thiết mà Jesus từng nói với Marthe, chị gái của Marie và Lazare. Hãy để ông ấy sống trong sự cô độc của mình, Hồng y ạ. Hãy để ông ấy với Người mà ông ấy đã tìm thấy.
Rồi ông nói thêm bằng giọng còn thoảng nhẹ hơn:
- Chính vì điều đó mà chúng ta ở đây, đúng không? Chính vì điều đó mà Giáo hội tồn tại. Sao cho trong lòng nó, có một vài người tìm thấy điều mà chúng ta, ông và tôi, đang tìm kiếm.
Catzinger nhướng một bên lông mày lên. Điều ông tìm kiếm là giải quyết vấn đề này tiếp sau vấn đề khác, làm cho Giáo hội tồn tại lâu dài, bảo vệ nó khỏi kẻ thù. Sono il carabiniere della Chiesa [[59]], người tiền nhiệm có trí nhớ nổi tiếng của ông, Hồng y Ottaviani, đã từng nói thế.
Giáo hoàng như đã ra khỏi giấc mộng và ra hiệu.
- Làm ơn hãy đưa tôi đến gần chiếc máy ở trong góc kia.
Catzinger đẩy ghế lăn về phía máy hủy tài liệu nhỏ đặt trước một chiếc sọt đã đầy đến một nửa các loại vụn giấy nhiều màu. Vì tay bị run, Giáo hoàng không khởi động cho máy chạy được. Catzinger ấn nút với vẻ tôn kính.
- Cảm ơn… Không, cha cứ để đấy, tôi muốn tự làm.
Máy hủy tài liệu khạc ra vài mẩu giấy vụn, chúng rơi vào trong chiếc sọt chứa đựng những bí mật khác mà chỉ có Giáo hoàng giữ lại trong bộ não còn minh mẫn đến ngạc nhiên.
“Chỉ có một bí mật duy nhất, đó là bí mật của Chúa. Ông ấy thật may mắn, cha Nil ấy. Thật sự là rất may mắn.”
