Hồi còn ở bên Lào, buổi trưa ngày nghỉ học hay ra lan can chùa ngồi chơi hóng mát đón cơn gió heo may, mấy người già trong làng cũng thường xuyên đến nằm ngủ trưa, lại hay kể chuyện cổ tích với chuyện ma nữa, trưa nay có một ông giả kể:
Một ông già cười lên và nói:
- Để ông kể cho con nghe một chuyện cũng xảy ra ở đây khi ông tu làm chú tiểu chứ không có ở nơi xa gì cả:
- Một buổi xế chiều trước khi tụng kinh, có mấy người đưa một xác chết đến rồi báo cho ông sư thầy biết, là một xác chết của người ở quê để ở lan can chùa rồi thân nhân hay người làng quê sẽ đến sau. Tôi còn là chú tiểu thì đi mở cửa nhà kho chùa, chờ thân nhân đến lấy bát, đĩa, nồi niêu, chiếu để sài trong đám ma.
Rồi giờ tụng kinh chiều đã đến, tất cả sư trong chùa vào nơi tụng niệm khi xong cũng tối mịt, tôi cất bước ra trước lan can chùa coi đám ma là người làng quê nào, vừa đi vừa nghe ngóng thì hình như không thấy bóng ai hay tiếng người gì cả, chỉ có tiếng xẹt xẹt xẹt, và khi tới bên hông chùa ngó, bóng đèn ở lan can chùa cũng đủ sáng, tôi thấy một ông già tóc bạc phơ đang quét lá cây ở đó với một xác chết phủ cái mền kín đầu thôi. Khi bước lên cầu thang lan can, ông già ngó thấy tôi thì ông chắp tay lễ và cúi đầu, rồi lau quét tiếp không nói năng gì cả. nghĩ là ông đang ở trong nỗi buồn sầu với thân nhân đã qua đời. Tôi bước tới xác chết ngó vòng quanh một lát.
Tôi nói:
- Nền gạch rất lạnh khi gió đêm, tôi trở về kho lấy một cuộn chiếu, nước uống và đèn cầy mang lại cho ông già đang ở đó, tôi nói tiếp:
- Kho ở phía đằng sau chùa mở cửa ông muốn được gì thì cứ đến lấy.
Ông già chắp tay lễ cúi đầu nhưng không nói một lời nào cả.
Một lát tôi trở lại thấy ông ngồi với hai dòng nước mắt tay đang vuốt ve lên xác chết, tôi ngồi chơi một lát muốn chào hỏi hình như thấy ông quá buồn nên tôi đứng lên chào ông đi về nghỉ ngơi.
Gần hai tiếng đồng hồ sau cũng gần 10 giờ đêm, sư trong chùa còn chưa ngủ, tiếng nói trai gái 3-4 người là thân nhân xác chết đang đi tới phía sau chùa, tôi nghe mới bước ra thì người ta đang tìm nơi ông sư thầy nghỉ ngơi, khi tới nơi thì người ta quỳ xuống cảm ơn ông sư thầy và nói:
- Ông đã cho mấy chú tiểu trong chùa chuẩn bị đồ đạc và mang ra ngoài nơi đám ma.
Ông sư thầy mỉm cười nhè nhẹ và nói:
- Được rồi các con hãy đi làm đám ma đi đừng để ông nằm ở đó nằm buồn một mình.
Xong lời nói thì thân nhân chắp tay lễ cám ơn rồi đứng lên đi làm đám ma tiếp. Tôi đứng nghe mà không hiểu gì luôn, ông chủ trì ngó tôi đứng ngơ ngác miệng ông lẩm bẩm:
- Sao lại để cho người chết chuẩn bị cho người sống cũng có? rồi ông vào nơi nghỉ ngơi.
Tôi như không hiểu một chút nào nên tôi bước thẳng ra đằng trước nơi đám ma, lần này thì không thấy bóng dáng của ông già tóc bạc phơ mà quét lau lan can chùa nữa. Khi đến nơi gần xác chết với thân nhân thì biết là ở làng trên thành phố, với thêm một lần cám ơn nữa với bàn ghế đồ đạc mà sư trong chùa chuẩn bị cho, tôi nghe lần này thì tôi hỏi:
- Vậy các người đến chùa thì cả 10 cuộn chiếu, bàn ghế, bát đĩa, nồi lớn để nấu cháo đã ở đây trước rồi sao?
Mấy người ngồi trong đám ma quay mặt lại ngạc nhiên và trả lời:
- Chúng tôi người làng thân nhân đến chùa cùng nhau với 4 chiếc ghe nhỏ thì đã thấy tất cả đồ đạc đã gọn ở đây rồi, và chúng tôi cũng không biết là kho của chùa ở đâu rồi mượn với ai sao đem ra đây được chứ.
Tôi đang đứng ngơ ngác ngó vòng quanh những đồ đạc của chùa trong đám ma thì cơn gió từ đâu tới, vọng với tiếng nhè nhẹ vào tai tôi: “Cám ơn chú tiểu đã nói với tôi từ đầu tối là đồ ở kho sau chùa”. Tiếng vọng vào tai vừa dứt thêm như có gì cuốn hút mắt tôi vào cái xác chết đang mở cái mền trên mặt cho thân nhân và người làng thấy lần cuối.
Xong tất cả như đứng hình luôn khi thấy xác chết nằm đó là một ông già tóc bạc phơ mà quét lá cây và ngồi bên xác chết trước mặt mình khi chập choạng tối, giờ thì tôi mới hiểu lúc ông sư thầy lẩm bẩm khi nãy là: “Xác chết là người khuân vác đồ đạc từ kho phía đằng sau chùa mang ra đằng trước chuẩn bị cho người còn sống làm đám ma của mình”.
Rồi sao đây, hay sao nữa, làm chú tiểu cũng biết sợ ma chứ bộ, cái mặt cũng nửa tím nửa đen tại chỗ như tê rát luôn, nếu trên đầu có tóc thì nó đứng thẳng như quả chôm chôm từ lâu rồi, may mà đầu không có tóc. 3 bậc thang ở lan can chùa lúc này như không có luôn, một hơi biến mất ra khỏi đám ma, rồi rầm một tiếng cửa phòng nằm chổng bu lên đánh bò cạp trong cái mền luôn cho tới sáng. Mấy ngày không dám đi ra phía đằng trước chùa chờ cho đám ma xong xuôi, lan can chùa im lặng mới dám đi ra.
Từ đó mỗi lần có đám tang, khi trời tối là không dám đến gần coi luôn.
Một ông già cười lên và nói:
- Để ông kể cho con nghe một chuyện cũng xảy ra ở đây khi ông tu làm chú tiểu chứ không có ở nơi xa gì cả:
- Một buổi xế chiều trước khi tụng kinh, có mấy người đưa một xác chết đến rồi báo cho ông sư thầy biết, là một xác chết của người ở quê để ở lan can chùa rồi thân nhân hay người làng quê sẽ đến sau. Tôi còn là chú tiểu thì đi mở cửa nhà kho chùa, chờ thân nhân đến lấy bát, đĩa, nồi niêu, chiếu để sài trong đám ma.
Rồi giờ tụng kinh chiều đã đến, tất cả sư trong chùa vào nơi tụng niệm khi xong cũng tối mịt, tôi cất bước ra trước lan can chùa coi đám ma là người làng quê nào, vừa đi vừa nghe ngóng thì hình như không thấy bóng ai hay tiếng người gì cả, chỉ có tiếng xẹt xẹt xẹt, và khi tới bên hông chùa ngó, bóng đèn ở lan can chùa cũng đủ sáng, tôi thấy một ông già tóc bạc phơ đang quét lá cây ở đó với một xác chết phủ cái mền kín đầu thôi. Khi bước lên cầu thang lan can, ông già ngó thấy tôi thì ông chắp tay lễ và cúi đầu, rồi lau quét tiếp không nói năng gì cả. nghĩ là ông đang ở trong nỗi buồn sầu với thân nhân đã qua đời. Tôi bước tới xác chết ngó vòng quanh một lát.
Tôi nói:
- Nền gạch rất lạnh khi gió đêm, tôi trở về kho lấy một cuộn chiếu, nước uống và đèn cầy mang lại cho ông già đang ở đó, tôi nói tiếp:
- Kho ở phía đằng sau chùa mở cửa ông muốn được gì thì cứ đến lấy.
Ông già chắp tay lễ cúi đầu nhưng không nói một lời nào cả.
Một lát tôi trở lại thấy ông ngồi với hai dòng nước mắt tay đang vuốt ve lên xác chết, tôi ngồi chơi một lát muốn chào hỏi hình như thấy ông quá buồn nên tôi đứng lên chào ông đi về nghỉ ngơi.
Gần hai tiếng đồng hồ sau cũng gần 10 giờ đêm, sư trong chùa còn chưa ngủ, tiếng nói trai gái 3-4 người là thân nhân xác chết đang đi tới phía sau chùa, tôi nghe mới bước ra thì người ta đang tìm nơi ông sư thầy nghỉ ngơi, khi tới nơi thì người ta quỳ xuống cảm ơn ông sư thầy và nói:
- Ông đã cho mấy chú tiểu trong chùa chuẩn bị đồ đạc và mang ra ngoài nơi đám ma.
Ông sư thầy mỉm cười nhè nhẹ và nói:
- Được rồi các con hãy đi làm đám ma đi đừng để ông nằm ở đó nằm buồn một mình.
Xong lời nói thì thân nhân chắp tay lễ cám ơn rồi đứng lên đi làm đám ma tiếp. Tôi đứng nghe mà không hiểu gì luôn, ông chủ trì ngó tôi đứng ngơ ngác miệng ông lẩm bẩm:
- Sao lại để cho người chết chuẩn bị cho người sống cũng có? rồi ông vào nơi nghỉ ngơi.
Tôi như không hiểu một chút nào nên tôi bước thẳng ra đằng trước nơi đám ma, lần này thì không thấy bóng dáng của ông già tóc bạc phơ mà quét lau lan can chùa nữa. Khi đến nơi gần xác chết với thân nhân thì biết là ở làng trên thành phố, với thêm một lần cám ơn nữa với bàn ghế đồ đạc mà sư trong chùa chuẩn bị cho, tôi nghe lần này thì tôi hỏi:
- Vậy các người đến chùa thì cả 10 cuộn chiếu, bàn ghế, bát đĩa, nồi lớn để nấu cháo đã ở đây trước rồi sao?
Mấy người ngồi trong đám ma quay mặt lại ngạc nhiên và trả lời:
- Chúng tôi người làng thân nhân đến chùa cùng nhau với 4 chiếc ghe nhỏ thì đã thấy tất cả đồ đạc đã gọn ở đây rồi, và chúng tôi cũng không biết là kho của chùa ở đâu rồi mượn với ai sao đem ra đây được chứ.
Tôi đang đứng ngơ ngác ngó vòng quanh những đồ đạc của chùa trong đám ma thì cơn gió từ đâu tới, vọng với tiếng nhè nhẹ vào tai tôi: “Cám ơn chú tiểu đã nói với tôi từ đầu tối là đồ ở kho sau chùa”. Tiếng vọng vào tai vừa dứt thêm như có gì cuốn hút mắt tôi vào cái xác chết đang mở cái mền trên mặt cho thân nhân và người làng thấy lần cuối.
Xong tất cả như đứng hình luôn khi thấy xác chết nằm đó là một ông già tóc bạc phơ mà quét lá cây và ngồi bên xác chết trước mặt mình khi chập choạng tối, giờ thì tôi mới hiểu lúc ông sư thầy lẩm bẩm khi nãy là: “Xác chết là người khuân vác đồ đạc từ kho phía đằng sau chùa mang ra đằng trước chuẩn bị cho người còn sống làm đám ma của mình”.
Rồi sao đây, hay sao nữa, làm chú tiểu cũng biết sợ ma chứ bộ, cái mặt cũng nửa tím nửa đen tại chỗ như tê rát luôn, nếu trên đầu có tóc thì nó đứng thẳng như quả chôm chôm từ lâu rồi, may mà đầu không có tóc. 3 bậc thang ở lan can chùa lúc này như không có luôn, một hơi biến mất ra khỏi đám ma, rồi rầm một tiếng cửa phòng nằm chổng bu lên đánh bò cạp trong cái mền luôn cho tới sáng. Mấy ngày không dám đi ra phía đằng trước chùa chờ cho đám ma xong xuôi, lan can chùa im lặng mới dám đi ra.
Từ đó mỗi lần có đám tang, khi trời tối là không dám đến gần coi luôn.
