Chuyện lang thang trong làng Luang prabang, Lào năm 1980.
Theo văn hóa của người Lào, xác chết là phần nhiều để ở nhà tụng niệm, chờ thân nhân bà con đến đông đủ mới đem đi thiêu táng, nhiều khi để cả tuần đưa mùi hôi còn chưa đem đi thiêu. Những buổi chiều tối thì người trong làng, thân nhân, bạn bè quen biết đến viếng thăm chia buồn.
Một đám tang người già cả đã chết ở cuối làng hôm nay là chiều thứ 6. Ngày mai nghỉ học, khi tan rạp cinêma 10 giờ đêm, tôi rủ bạn mình đi chia buồn đám tang vì con cháu người ta cũng quen mặt và học cùng trường. Ánh trăng vàng đẹp trước rằm, khi chúng tôi đi tới ngõ hẻm vào nhà, dưới gốc cây xoài có một bà già đang ngẩng mặt lên cây xoài, tay bà chỉ lên đó gì không biết, tôi nói với bạn:
- Chắc bà kiếm con sóc hay con dơi?
Khi đến đám tang rồi vào cúng bái, xong ra ngồi xuống cái bàn ở cuối sân vì người quá đông, ngồi nghe mấy người trò chuyện cổ tích, khi đó thì có một người bạn cùng học đến ngồi xuống hỏi tôi:
- Đến lâu chưa? Trên ngõ hẻm vào đây có một bà già làm giật cả mình, thấy bà đứng ở chỗ tối tối chỉ tay lên cây dừa, tôi trả lời:
- Khi mình đến thấy bà đang kiếm con sóc hay con dơi ở gốc cây xoài, bên này đường ngõ hẻm mình cũng mới tới mà.
Một lát sau nghe tiếng hò lên và chạy tới, 3 cô em gái vừa nói:
- Chúng tôi giật mình với bà già đang đứng ở chỗ tối tối gốc cây ổi kia kìa, làm cho chúng tôi chạy toán loạn.
Rồi 3 cô vào bếp giúp nhau làm thức ăn. Người già cả hay nhiều tuổi thì ngồi trong nhà gần nơi để cái hòm. Tôi với bạn còn trẻ hay con nít thì ngồi ở ngoài cái bàn xa trò chuyện vui vẻ. Một lát thì giờ giấc trôi mau cũng gần 12 giờ đêm, tôi với bạn rủ nhau đi về, theo ngõ hẻm quành co mới ra tới đường ngoài, tối mờ mờ ánh đèn đường đằng xa thêm ánh trăng rọi thôi. Khi về thì vẫn thấy bà già đang ngẩng mặt lên cây xoài, bà quay lưng vào đường đi thì chúng tôi chỉ thấy đằng sau bà thôi.
Hai đứa chúng tôi nói:
- Chúng con đi đám về, chào bà!
Bà không trả lời gì cả mà chỉ gật đầu nhè nhẹ.
Đêm mai tôi với bạn đến đó, khi đi xuống ngõ hẻm thì chúng tôi cũng chào bà rồi mới đi tiếp đến đám tang cũng hơn 10 giờ đêm. Tôi với bạn ngồi ngoài nhà nghe chuyện vui, mùi hôi thì đã có rồi, người đến viếng cũng không nhiều mấy vì đám tang được cả tuần. Thứ bảy đêm này lưa thưa bóng người, còn có thân nhân hàng xóm gần gánh thì ở nhà trên, bạn bè con cháu thì ở nhà dưới hay ngoài nhà.
Chủ nhà gọi:
- Đêm rồi, hôm nay người không nhiều tất cả vào trong nhà đi, gió đêm không tốt đâu.
Chúng tôi cũng hơn 10 người đi vào trong nhà dưới ngồi ở 2 cái bàn bên ngoài nghe người này người kia kể chuyện vui nhau, bỗng nhiên 2 cô đang bưng mâm cháo bước vào nói:
- Bà già kia là ai mà đêm nào cũng thấy như bà đang đếm trái cây đêm vậy? Bà cứ ngó cây này đến cây kia?
Cháu của chủ nhà quen biết với tôi bước từ lầu trên xuống, tôi hỏi:
- Ngõ hẻm này có một bà già, khuya quá nửa đêm mà bà vẫn đứng ở ngõ hẻm ngó lên cây này cây kia, ai đi qua đi lại cũng giật mình sợ sệt, không biết bà làm gì đó?
Cháu bà trả lời:
- Bà nào, ở đâu? Người trong ngõ hẻm này đâu có ai thấy bà đó cũng gần một tuần rồi và cũng chẳng nghe ai nói tới một bóng bà già nào cả.
Hai cô bưng mâm cháo lên cho người ăn đêm, vừa nghe mới nói tiếp chuyện:
- Kia kìa! Tôi còn thấy bà vừa đi qua đó, bà đang đứng kìa! Anh đi mời bà vào ăn bát cháo nóng cho ấm bụng.
Nghe xong, thân nhân cháu bà từ trong nhà bước ra ngoài. Một lát sau anh quay trở về nói:
- Tôi đâu thấy ai lang thang đứng ở đó, hay là bà già đi ngủ rồi, nếu thấy bà thì mời bà vào nghỉ ngơi ăn bát cháo nóng trong đêm.
Mấy cô nấu ăn gật đầu, nếu thấy bà sẽ mời vào ăn bát cháo nóng. Rồi chúng tôi kể chuyện vui đùa tiếp, lúc đó cũng gần 12 giờ đêm, bên ngoài nhà hay ngõ hẻm cũng vắng tiếng chân người. Trôi vào miền im lặng của đêm khuya, chỉ có nhà táng thôi mới có tiếng người. Tất cả ở nhà dưới đang phủ ngập tiếng vui cười, đột ngột có tiếng như người bưng cái rổ bát đĩa và đổ xuống đất đánh rầm, rầm, rầm rồi im lặng, và im cả tiếng người đang cười vui, ngồi ngó mặt nhau và quay về phía cái bếp. Ở ngoài nhà chứ không có ở trong, tất cả đang đứng tim thì bắt đầu tiếng chân người kéo: sệt, sệt, sệt, chậm chậm từng bước ở sát vách vòng quanh về phía cửa sổ nhà. Mấy chục con mắt, đâu ai hẹn hò gì nhau mà ngó cùng một hướng, tiếng sệt, sệt, sệt gần tới cửa sổ. Hơn 20 người đang chờ coi thì là bà già đứng ở ngõ hẻm đó, bà ngó về hướng cây cối, bà quay mặt ngó vào cửa sổ mờ mờ ánh đèn ngoài, bà chậm chậm từng bước qua cửa sổ này rồi đến cửa sổ khác. Xong tất cả thở dài thoải mái và nói:
- Tưởng là ma?
Một cô em gái nói tiếp:
- Đi mời bà vào bên trong ăn bát cháo, ngoài lạnh và cháo cũng vẫn còn.
Tôi đứng lên với một người bạn chạy ra ngoài gọi bà vào trong nhà. Cả 2 người đi vòng quanh nhà và ngó ra ngõ hẻm cũng chẳng thấy ai cả. Một lát 2 đứa tôi trở về, miệng lẩm bẩm nói:
- Không có ai, bà đi đâu lẹ thật.
Tôi với bạn vừa để cái đít ngồi xuống, bỗng có một cơn gió từ đâu thổi tới và mang theo cái mùi hôi xác người tàn bạo chưa từng thấy. Tất cả ở nhà dưới sặc mùi hôi, vừa lấy tay bịt mũi thì bóng đèn tuýp dài 40 wát ở trần nhà bỗng nửa chớp nửa sáng như điện bị chập giây, xong tiếp theo là tiếng cửa sổ đánh rầm, rầm, rầm, 5 cái cửa sổ không có đóng một lúc mà đóng theo sau nhau từ 1 cho đến hết 5 cái. Tất cả mọi người ở nhà dưới, không được hẹn nhau mà đứng lên chạy chen nhau ra ngoài sân cùng một lúc, không có một ai ở trong nhà dưới luôn. Mấy chục cái mặt: nào trắng, nào đen, nào tím, nào xanh với cơn hoảng sợ. Thân nhân bà con nghe tiếng mới từ nhà trên xuống nhà dưới hỏi coi có gì mà thấy tiếng ầm ầm và hỏi:
- Có chuyện gì nhau?
Mấy cô nấu cháo trả lời:
- Có một bà cô già đi qua cửa sổ, rồi cửa sổ nó đóng theo nhau như vậy.
Thêm một lần nữa mà bà con thân nhân đi kiếm vòng quanh nhà cũng không thấy ai hết, và cũng không thấy hình dáng bà cô nào cả, rồi nói:
- Không có gì đâu, chắc là gió thổi thôi, ở ngoài nửa đêm gió lạnh cảm đó, tất cả mọi người vào trong nhà đi đừng ở ngoài nữa.
Khi tất cả trở vào trong nhà nối tiếp với tiếng cười vui, chợt trong lòng tôi nghĩ ra một chuyện mới lên tiếng hỏi tất cả mọi người:
- Tôi thắc mắc một chút và cũng vừa nghĩ ra một chuyện, có ai biết nét mặt bà già mà chết này không?
Lúc đó cả tôi và tất cả mọi người nổi gai ốc, da gà tại chỗ. Một cô trả lời:
- Vậy chúng mình lên coi hình ở đầu cái hòm trên nhà thì biết ngay.
Thêm một cô tiếp lời nói:
- Cầu trời đừng có phải là bà già mà nằm trong hòm nghe, biết là đám ma nhà bạn, cùng lớp, cùng trường hay cùng làng mà ai biết mặt bà nội người ta thế nào, xin đừng phải là bà mà đứng ở cửa sổ hay đứng ở ngõ hẻm mà gặp từng đêm khi đến đây chia buồn.
Một người bạn tôi chạy lên cầu thang coi hình trước rồi chạy xuống im lìm như người mất hồn không nói gì hết. Thêm hai cô bước lên cầu thang lên coi hình và khi trở xuống cũng như mất hồn im lìm, ai hỏi cũng chẳng trả lời. Tôi bực bội không có ai nói năng gì cả, ai lên xuống rồi cũng như mất hồn vậy, lại thêm hai cô lên cầu thang khi trở xuống thì như tất cả mọi người ngồi đứng hình. Tôi đứng lên kéo tay một người bạn lên cầu thang, và khi tôi với bạn đến gần tấm hình thì “đúng là bà ở cửa sổ với ngõ hẻm đó đang nằm trong cái hòm”.
Ba ơi, ông tổ ông tiên ơi, tề thiên đại thánh ơi, khi tôi xuống cầu thang nhà, mặt tôi nửa đen nửa tím, còn tóc tai như con nhím xùi lông vậy và tôi cũng không biết là diễn tả thế nào trong lúc đó. Người ngồi và người đứng gì không biết, hơn 20 người không được hẹn nhau đứng lên cùng một lúc rồi thoát một tiếng cùng nhau: Ma, ma, ma! rồi 5 cái cửa sổ và 2 cái cửa cái bật tung ra cùng một lúc, mạnh người nào đường ai đó chạy 3 chân 8 cẳng ra ngoài ngõ hẻm về luôn.
Lúc đi có bạn đi chung hai người, lúc về ai có cánh thì bay trước, về đến nhà tôi vẫn còn run lẩm cẩm cả tiếng đồng hồ mới vào nhà.
Chiều mai tôi mới nghe là: Ai mà không quen mặt bà, là bà đón đường ở ngõ hẻm xuống nhà chào hỏi người ta. Khi bà còn sống thì cây xoài có bao nhiêu trái là bà đếm sáng đếm chiều sợ người ăn trộm. Khi mình thấy bà ở ngõ hẻm, bà đang đứng đếm trái cây của bà, chứ không phải bà kiếm con sóc hay con dơi gì cả. Ông thầy sư cao tăng hay nói “khi còn sống ích kỷ từng quả trái cây như thế nào thì làm ma cũng như vậy”.
Chuyện ghi xuống đêm nay đã hết rồi, khi nào mà tôi nghĩ tới thì tôi vẫn cười lên khà khà, và chúc bạn đọc được vui vẻ, tạm biệt.
viết xong 11.30 đêm 20.07 2017
Theo văn hóa của người Lào, xác chết là phần nhiều để ở nhà tụng niệm, chờ thân nhân bà con đến đông đủ mới đem đi thiêu táng, nhiều khi để cả tuần đưa mùi hôi còn chưa đem đi thiêu. Những buổi chiều tối thì người trong làng, thân nhân, bạn bè quen biết đến viếng thăm chia buồn.
Một đám tang người già cả đã chết ở cuối làng hôm nay là chiều thứ 6. Ngày mai nghỉ học, khi tan rạp cinêma 10 giờ đêm, tôi rủ bạn mình đi chia buồn đám tang vì con cháu người ta cũng quen mặt và học cùng trường. Ánh trăng vàng đẹp trước rằm, khi chúng tôi đi tới ngõ hẻm vào nhà, dưới gốc cây xoài có một bà già đang ngẩng mặt lên cây xoài, tay bà chỉ lên đó gì không biết, tôi nói với bạn:
- Chắc bà kiếm con sóc hay con dơi?
Khi đến đám tang rồi vào cúng bái, xong ra ngồi xuống cái bàn ở cuối sân vì người quá đông, ngồi nghe mấy người trò chuyện cổ tích, khi đó thì có một người bạn cùng học đến ngồi xuống hỏi tôi:
- Đến lâu chưa? Trên ngõ hẻm vào đây có một bà già làm giật cả mình, thấy bà đứng ở chỗ tối tối chỉ tay lên cây dừa, tôi trả lời:
- Khi mình đến thấy bà đang kiếm con sóc hay con dơi ở gốc cây xoài, bên này đường ngõ hẻm mình cũng mới tới mà.
Một lát sau nghe tiếng hò lên và chạy tới, 3 cô em gái vừa nói:
- Chúng tôi giật mình với bà già đang đứng ở chỗ tối tối gốc cây ổi kia kìa, làm cho chúng tôi chạy toán loạn.
Rồi 3 cô vào bếp giúp nhau làm thức ăn. Người già cả hay nhiều tuổi thì ngồi trong nhà gần nơi để cái hòm. Tôi với bạn còn trẻ hay con nít thì ngồi ở ngoài cái bàn xa trò chuyện vui vẻ. Một lát thì giờ giấc trôi mau cũng gần 12 giờ đêm, tôi với bạn rủ nhau đi về, theo ngõ hẻm quành co mới ra tới đường ngoài, tối mờ mờ ánh đèn đường đằng xa thêm ánh trăng rọi thôi. Khi về thì vẫn thấy bà già đang ngẩng mặt lên cây xoài, bà quay lưng vào đường đi thì chúng tôi chỉ thấy đằng sau bà thôi.
Hai đứa chúng tôi nói:
- Chúng con đi đám về, chào bà!
Bà không trả lời gì cả mà chỉ gật đầu nhè nhẹ.
Đêm mai tôi với bạn đến đó, khi đi xuống ngõ hẻm thì chúng tôi cũng chào bà rồi mới đi tiếp đến đám tang cũng hơn 10 giờ đêm. Tôi với bạn ngồi ngoài nhà nghe chuyện vui, mùi hôi thì đã có rồi, người đến viếng cũng không nhiều mấy vì đám tang được cả tuần. Thứ bảy đêm này lưa thưa bóng người, còn có thân nhân hàng xóm gần gánh thì ở nhà trên, bạn bè con cháu thì ở nhà dưới hay ngoài nhà.
Chủ nhà gọi:
- Đêm rồi, hôm nay người không nhiều tất cả vào trong nhà đi, gió đêm không tốt đâu.
Chúng tôi cũng hơn 10 người đi vào trong nhà dưới ngồi ở 2 cái bàn bên ngoài nghe người này người kia kể chuyện vui nhau, bỗng nhiên 2 cô đang bưng mâm cháo bước vào nói:
- Bà già kia là ai mà đêm nào cũng thấy như bà đang đếm trái cây đêm vậy? Bà cứ ngó cây này đến cây kia?
Cháu của chủ nhà quen biết với tôi bước từ lầu trên xuống, tôi hỏi:
- Ngõ hẻm này có một bà già, khuya quá nửa đêm mà bà vẫn đứng ở ngõ hẻm ngó lên cây này cây kia, ai đi qua đi lại cũng giật mình sợ sệt, không biết bà làm gì đó?
Cháu bà trả lời:
- Bà nào, ở đâu? Người trong ngõ hẻm này đâu có ai thấy bà đó cũng gần một tuần rồi và cũng chẳng nghe ai nói tới một bóng bà già nào cả.
Hai cô bưng mâm cháo lên cho người ăn đêm, vừa nghe mới nói tiếp chuyện:
- Kia kìa! Tôi còn thấy bà vừa đi qua đó, bà đang đứng kìa! Anh đi mời bà vào ăn bát cháo nóng cho ấm bụng.
Nghe xong, thân nhân cháu bà từ trong nhà bước ra ngoài. Một lát sau anh quay trở về nói:
- Tôi đâu thấy ai lang thang đứng ở đó, hay là bà già đi ngủ rồi, nếu thấy bà thì mời bà vào nghỉ ngơi ăn bát cháo nóng trong đêm.
Mấy cô nấu ăn gật đầu, nếu thấy bà sẽ mời vào ăn bát cháo nóng. Rồi chúng tôi kể chuyện vui đùa tiếp, lúc đó cũng gần 12 giờ đêm, bên ngoài nhà hay ngõ hẻm cũng vắng tiếng chân người. Trôi vào miền im lặng của đêm khuya, chỉ có nhà táng thôi mới có tiếng người. Tất cả ở nhà dưới đang phủ ngập tiếng vui cười, đột ngột có tiếng như người bưng cái rổ bát đĩa và đổ xuống đất đánh rầm, rầm, rầm rồi im lặng, và im cả tiếng người đang cười vui, ngồi ngó mặt nhau và quay về phía cái bếp. Ở ngoài nhà chứ không có ở trong, tất cả đang đứng tim thì bắt đầu tiếng chân người kéo: sệt, sệt, sệt, chậm chậm từng bước ở sát vách vòng quanh về phía cửa sổ nhà. Mấy chục con mắt, đâu ai hẹn hò gì nhau mà ngó cùng một hướng, tiếng sệt, sệt, sệt gần tới cửa sổ. Hơn 20 người đang chờ coi thì là bà già đứng ở ngõ hẻm đó, bà ngó về hướng cây cối, bà quay mặt ngó vào cửa sổ mờ mờ ánh đèn ngoài, bà chậm chậm từng bước qua cửa sổ này rồi đến cửa sổ khác. Xong tất cả thở dài thoải mái và nói:
- Tưởng là ma?
Một cô em gái nói tiếp:
- Đi mời bà vào bên trong ăn bát cháo, ngoài lạnh và cháo cũng vẫn còn.
Tôi đứng lên với một người bạn chạy ra ngoài gọi bà vào trong nhà. Cả 2 người đi vòng quanh nhà và ngó ra ngõ hẻm cũng chẳng thấy ai cả. Một lát 2 đứa tôi trở về, miệng lẩm bẩm nói:
- Không có ai, bà đi đâu lẹ thật.
Tôi với bạn vừa để cái đít ngồi xuống, bỗng có một cơn gió từ đâu thổi tới và mang theo cái mùi hôi xác người tàn bạo chưa từng thấy. Tất cả ở nhà dưới sặc mùi hôi, vừa lấy tay bịt mũi thì bóng đèn tuýp dài 40 wát ở trần nhà bỗng nửa chớp nửa sáng như điện bị chập giây, xong tiếp theo là tiếng cửa sổ đánh rầm, rầm, rầm, 5 cái cửa sổ không có đóng một lúc mà đóng theo sau nhau từ 1 cho đến hết 5 cái. Tất cả mọi người ở nhà dưới, không được hẹn nhau mà đứng lên chạy chen nhau ra ngoài sân cùng một lúc, không có một ai ở trong nhà dưới luôn. Mấy chục cái mặt: nào trắng, nào đen, nào tím, nào xanh với cơn hoảng sợ. Thân nhân bà con nghe tiếng mới từ nhà trên xuống nhà dưới hỏi coi có gì mà thấy tiếng ầm ầm và hỏi:
- Có chuyện gì nhau?
Mấy cô nấu cháo trả lời:
- Có một bà cô già đi qua cửa sổ, rồi cửa sổ nó đóng theo nhau như vậy.
Thêm một lần nữa mà bà con thân nhân đi kiếm vòng quanh nhà cũng không thấy ai hết, và cũng không thấy hình dáng bà cô nào cả, rồi nói:
- Không có gì đâu, chắc là gió thổi thôi, ở ngoài nửa đêm gió lạnh cảm đó, tất cả mọi người vào trong nhà đi đừng ở ngoài nữa.
Khi tất cả trở vào trong nhà nối tiếp với tiếng cười vui, chợt trong lòng tôi nghĩ ra một chuyện mới lên tiếng hỏi tất cả mọi người:
- Tôi thắc mắc một chút và cũng vừa nghĩ ra một chuyện, có ai biết nét mặt bà già mà chết này không?
Lúc đó cả tôi và tất cả mọi người nổi gai ốc, da gà tại chỗ. Một cô trả lời:
- Vậy chúng mình lên coi hình ở đầu cái hòm trên nhà thì biết ngay.
Thêm một cô tiếp lời nói:
- Cầu trời đừng có phải là bà già mà nằm trong hòm nghe, biết là đám ma nhà bạn, cùng lớp, cùng trường hay cùng làng mà ai biết mặt bà nội người ta thế nào, xin đừng phải là bà mà đứng ở cửa sổ hay đứng ở ngõ hẻm mà gặp từng đêm khi đến đây chia buồn.
Một người bạn tôi chạy lên cầu thang coi hình trước rồi chạy xuống im lìm như người mất hồn không nói gì hết. Thêm hai cô bước lên cầu thang lên coi hình và khi trở xuống cũng như mất hồn im lìm, ai hỏi cũng chẳng trả lời. Tôi bực bội không có ai nói năng gì cả, ai lên xuống rồi cũng như mất hồn vậy, lại thêm hai cô lên cầu thang khi trở xuống thì như tất cả mọi người ngồi đứng hình. Tôi đứng lên kéo tay một người bạn lên cầu thang, và khi tôi với bạn đến gần tấm hình thì “đúng là bà ở cửa sổ với ngõ hẻm đó đang nằm trong cái hòm”.
Ba ơi, ông tổ ông tiên ơi, tề thiên đại thánh ơi, khi tôi xuống cầu thang nhà, mặt tôi nửa đen nửa tím, còn tóc tai như con nhím xùi lông vậy và tôi cũng không biết là diễn tả thế nào trong lúc đó. Người ngồi và người đứng gì không biết, hơn 20 người không được hẹn nhau đứng lên cùng một lúc rồi thoát một tiếng cùng nhau: Ma, ma, ma! rồi 5 cái cửa sổ và 2 cái cửa cái bật tung ra cùng một lúc, mạnh người nào đường ai đó chạy 3 chân 8 cẳng ra ngoài ngõ hẻm về luôn.
Lúc đi có bạn đi chung hai người, lúc về ai có cánh thì bay trước, về đến nhà tôi vẫn còn run lẩm cẩm cả tiếng đồng hồ mới vào nhà.
Chiều mai tôi mới nghe là: Ai mà không quen mặt bà, là bà đón đường ở ngõ hẻm xuống nhà chào hỏi người ta. Khi bà còn sống thì cây xoài có bao nhiêu trái là bà đếm sáng đếm chiều sợ người ăn trộm. Khi mình thấy bà ở ngõ hẻm, bà đang đứng đếm trái cây của bà, chứ không phải bà kiếm con sóc hay con dơi gì cả. Ông thầy sư cao tăng hay nói “khi còn sống ích kỷ từng quả trái cây như thế nào thì làm ma cũng như vậy”.
Chuyện ghi xuống đêm nay đã hết rồi, khi nào mà tôi nghĩ tới thì tôi vẫn cười lên khà khà, và chúc bạn đọc được vui vẻ, tạm biệt.
viết xong 11.30 đêm 20.07 2017
