Cùng Triệu Tinh xuống máy bay không lâu, tôi được biết một tin tức từ nhóm làm việc viện —— Người hướng dẫn tiến sĩ của tôi, giám đốc ủy ban đặc biệt của viện, đã được thăng chức lên thành viện trưởng.
Đây thực sự là một tin tức bất ngờ. Vị giáo sư hướng dẫn tiến sĩ của tôi trước giờ đều chỉ tập trung vào học thuật. Trong viện đã xảy ra không ít những làn sóng tranh chấp nội bộ, nhưng thầy chưa bao giờ nhúng tay vào. Kể từ khi thầy vào học viện đến giờ, đã có bốn viện trưởng khác nhau. Vốn tôi còn tưởng sẽ có viện trưởng mới được điều tới để nhậm chức.
Mà cho dù là thăng chức nội bộ, trong viện vẫn có mấy viện phó và trợ lý trưởng đang gào khóc đòi ăn, bình thường sẽ không đến lượt một giáo sư chỉ chuyên tâm làm học thuật.
Đương nhiên thì đó là bình thường, còn nếu không bình thường, chẳng hạn như nếu giáo sư hướng dẫn tiến sĩ của tôi thực sự muốn cái chức đó, thì cơ hội chiến thắng vẫn là rất cao.
Tin nhắn “Chúc mừng Viện sĩ Lê được bổ nhiệm làm viện trưởng của viện” được đăng trong group chat. Nhóm vài trăm người mà cứ như cả ngàn người. Giáo sư hướng dẫn của tôi bèn thật bình dân mà gửi cái bao lì xì, khiến cho mọi người lại càng náo nhiệt hơn.
Đàn anh họ Bạch lập tức nhắn tin cho tôi, bảo tôi vào nhóm đọc tin nhắn, cũng nói: “Cậu cũng mau vào chúc mừng đi.”
Tôi không trả lời đàn anh, coi như là không thấy tin nhắn. Lúc này đây tôi còn đang cố gắng bình tĩnh lại, vì rõ ràng mọi manh mối đều đã liên kết lại với nhau —— Kẻ đứng sau thao túng mọi chuyện không ai khác chính là giáo sư hướng dẫn của tôi, tân viện trưởng của viện nghiên cứu.
Trước giờ tôi vẫn cứ mãi thắc mắc tại sao giáo viên trong nhóm của tôi lại nhất định phải vu oan tôi. Tôi hoạt động bên ngoài, các dự án của nhóm sẽ rất dễ được thông qua, cũng sẽ có lợi thế trong việc đánh giá giải thưởng, cậu ta chẳng mất gì mà vẫn được lợi. Nhưng tôi đi tù thì nhóm nghiên cứu cũng tan rã, mà lắm người nhiều miệng, những việc cậu ta làm cũng sẽ bị người khác phát hiện. Nếu không có ai hỗ trợ, thật sự cậu ta sẽ chẳng sống được —— Nhưng nếu có người có thể hỗ trợ cậu ta, vậy thì khẳng định người này là kẻ quyền thế trong giới học thuật, khiến tôi cũng phải cúi đầu nhận thua.
Tôi cũng không hiểu tại sao, giáo viên thì cũng đành, nhưng sinh viên đã ra trường rồi cũng nhập bọn. Tôi có thể vỗ ngực tự hào mình hòa phóng với sinh viên. Phàm là sinh viên sắp trượt tốt nghiệp đến xin tôi cứu giúp thì cho dù có phải sinh viên của tôi hay không, tôi cũng vẫn sẽ thức đêm sửa từng chi tiết lớn nhỏ trong luận văn, dùng hết thủ đoạn để các em có thể tốt nghiệp.
Ai có thể thuyết phục giáo viên trong nhóm của tôi, sinh viên đã từng được tôi nâng đỡ thất tín bội nghĩa, bí quá hoá liều?
Giáo sư của tôi, Lê viện trưởng, hiển nhiên có thể.
Tôi thậm chí có thể tưởng tượng thầy sẽ thuyết phục lớp trẻ còn đang do dự trước những lợi ích dễ kiếm được như thế nào. thầy sẽ nói: “Chuyện này thì phải để Minh Minh chịu thiệt một chút. Phải làm lớn thì mới được để ý, mới có thể điều tra cụ thể được. Mấy năm nay, viện trưởng quá mức lố bịch, ông ta không công bằng với Minh Minh, không công bằng với đội ngũ giáo sư trẻ. Người như vậy thì sao có thể được phép tiếp tục? Các cậu không phải sợ, đây là các cậu đang giúp Minh Minh chứ không phải hại Minh Minh. Sau này nếu ra tù rồi mà Minh Minh có tới làm phiền các cậu thì cứ để tôi khuyên can.”
Tôi đưa ra nhận định này không hề chủ quan. Thái độ mơ hồ của thầy khi tôi gặp khó khăn và cả thái độ né tránh sau khi tôi ra tù, sự im lặng kỳ lạ của các đồng nghiệp, tiền bối trong giới hàn lâm xuyên suốt toàn bộ sự việc, thậm chí là việc tôi ở tù vẫn có thể thuận lợi làm nghiên cứu……
Tôi ra tù, viện trưởng đi tù, thầy sẽ trở thành người có quyền lợi lớn nhất. Tôi đã chắc chắn 99% việc này là thầy làm, 1% còn lại chỉ là chờ một cuộc điện thoại.
Mà tôi cũng không phải chờ lâu. Khoảng một tiếng sau, giáo sư của tôi gọi tới.
Đầu tiên tôi bật chức năng ghi âm trên điện thoại, sau đó bấm nghe điện thoại. Điều đầu tiên thầy nói là: “Tên nhóc nhà cậu bật ghi âm rồi phải không?”
Tôi không phủ nhận cũng không thừa nhận.
“Người sai đã vào tù, người không sai đã được giải oan. Đây không phải là một cái kết có hậu sao?”
Tôi ngồi trong phòng chờ ấm áp nhìn Triệu Tinh làm thủ tục cách đó không xa, hỏi: “Tại sao thầy lại muốn làm viện trưởng? Địa vị của thầy đã đủ cao rồi, ngày ngày nghiên cứu khoa học không phải vui hơn sao?”
Thầy tôi ho vài tiếng rồi nói: “Có được đóng dấu hay không, vẫn có sự khác biệt. Có việc gấp rút nhưng chuyện phê duyệt lúc nào cũng sẽ kẹt một thời gian rất dài. Ví dụ cậu muốn đăng ký dự án, tài liệu cũng rõ ràng đã đủ hết, nhưng lại vì chưa hoàn thành thủ tục, cứ mất mười ngày nửa tháng, thế là thành ra mất cơ hội tốt nhất… Tôi đã chịu quá nhiều tổn thất rồi. Minh Minh, tôi không muốn cậu phải chịu khổ cùng tôi, tôi vẫn muốn cậu làm một viện sĩ trẻ mà.”
Thầy nói vậy, nghe có vẻ rất chân thành, tha thiết. Tôi tin trong những lời đó cũng thật sự có vài phần tình cảm. thầy thật sự là đang lo lắng cho tôi, nhưng cũng thật sự là vì lợi ích của chính mình. Chẳng có mấy ai có thể từ chối quyền lực, chẳng có mấy ai có thể từ bỏ cơ hội tiến xa hơn một bước. Và giáo sư của tôi cũng không ngoại lệ.
Đấu tranh giành quyền lực, tất phải có hy sinh. Mà tôi là một trong những con tốt được chọn.
Tôi tin lúc đầu tôi cũng không thuộc phạm vị suy xét của thầy. Năm mười tám tuổi, tôi vào đại học. Khi đó tôi có một sự lựa chọn là học tám năm để lấy bằng thạc sĩ và bằng tiến sĩ. Giáo sư hướng dẫn được phân công cho tôi lúc đó không phải thầy, nhưng vì một lần thấy tôi làm thí nghiệm, sau đó lại có được bảng điểm của tôi trong tay, ngày hôm sau thầy lập tức hoành đao đoạt ái, trực tiếp trở thành giáo viên hướng dẫn của tôi.
Hoành đao đoạt ái (横刀夺爱): Cầm ngang đao đoạt ái tình – đại loại là chỉ người thứ 3 vô duyên nhảy vào công nhiên cướp đoạt ái tình của người khác.
Trước giờ thầy đều ‘nuôi thả’ sinh viên của mình, chỉ hướng dẫn đại khái hướng đi. Sinh viên của thầy bởi vậy mà đau khổ không thôi, luôn cảm thấy họ đang vật lộn một mình. Nhưng tôi thì lại thích nghi rất tốt với chuyện này. Lúc còn học đại học chính quy, tôi đã nộp được mấy bài EI, hai bài SCI (tạp chí học thuật), sở dĩ học hết tám năm vẫn là vì giáo sư giữ tôi lại —— Thầy đã quen với việc để tôi hỗ trợ các sinh viên trẻ hơn viết bài, trong khoảng thời gian ngắn chưa thể tìm được người nào phù hợp hơn.
Sau khi tôi tốt nghiệp tiến sĩ, thầy tập trung sức lực chính vào phía viện nghiên cứu, còn tôi thì theo thầy ‘Tranh đấu giành thiên hạ’. Thầy từng bước thăng chức, tôi ngẫu nhiên nỗ lực, tất cả mọi người đều biết chúng tôi cùng thuộc một phe.
Thầy cần một quân cờ để hoàn thiện kế hoạch của mình, nhưng ai nấy đều có việc riêng của mình. Suy đi tính lại, lại chỉ có tôi.
Dù sao thì khi đó tôi cũng đã ly hôn, không gia đình, không con cái, đến cả nghiên cứu khoa học tôi cũng có thể vào đó làm. Thật là một sự lựa chọn tuyệt vời, không phải sao?
Vả lại, mấy năm qua, tôi cũng đã chẳng giúp thầy mấy, dự án tham gia cũng ngày càng ít. Người ngoài cũng đã không còn gọi tôi là trò của viện sĩ Lê nữa, mà lại bắt đầu gọi thầy là thầy của Thôi Minh Lãng.
Nếu thầy tôi không ôm tâm tư muốn chèn ép tôi thì tôi sẽ đi bằng đầu.
Bởi vậy mà mọi chuyện đều thuận lý thành chương.
Tôi bị bắt vào tù, thầy thì lợi dụng tình hình. Cú điện thoại này chẳng qua cũng chỉ là cành ô liu vì tình nghĩa thầy trò hai mươi năm mà thôi.
Tôi không nói gì, thầy lại nhẹ nhàng nói: “Chuyện này là tôi để cậu thiệt, nhưng cậu yên tâm, sau này tôi sẽ không bạc đãi cậu.”
“Đợi mấy ngày nữa, để mọi chuyện ổn định rồi, tôi sẽ tổ chức họp để đề cử cậu.”
“Cậu là học sinh giỏi nhất của tôi, cũng sẽ là người kế nhiệm duy nhất của tôi. Con đường sau này của cậu còn rất dài, đừng quá để tâm đến chuyện trước mắt.”
“Đợi bao giờ cậu đi công tác về thì ghé nhà thầy mình ăn một bữa cơm nhé?”
Nếu là người ngay thẳng, có lẽ tôi sẽ từ chối thẳng thừng, thậm chỉ còn khắc khẩu.
Nhưng tiếc thay, tôi lại không phải người ngay thẳng. Vốn đã sớm trôi nổi trong vũng bùn, tôi đã quen thuộc với cách tối đa hóa lợi nhuận.
Việc đã đến nước này, ván đã đóng thuyền, nếu còn tiếp tục bất hòa với giáo sư của tôi thì tôi sẽ chẳng có lợi lộc gì. Từ góc độ pháp luật thì người vu oan cho tôi là người khác, giáo sư của tôi hoàn toàn ‘trong sạch vô tội’.
Tôi nhìn Triệu Tinh quay đầu lại sải bước về phía tôi, quyết định kết thúc cuộc trò chuyện.
Tôi nói: “Về rồi tôi nhất định sẽ tới nhà thầy ăn sủi cảo cô làm.”
Thầy tôi lập tức cười rồi cúp máy, sau đó lại gửi riêng cho tôi một phong bao lì xì, bên trên ghi: “Tiểu Minh, nhóc là học trò tôi yêu quý nhất!”
—
“Tiểu Minh, nhóc là học trò tôi yêu quý nhất!”
Hai mươi tám tuổi, tôi được chọn làm thanh niên ưu tú nhất. Giáo sư của tôi đã vô lấy vai tôi, cười to mà nói vậy.
Đây thực sự là một tin tức bất ngờ. Vị giáo sư hướng dẫn tiến sĩ của tôi trước giờ đều chỉ tập trung vào học thuật. Trong viện đã xảy ra không ít những làn sóng tranh chấp nội bộ, nhưng thầy chưa bao giờ nhúng tay vào. Kể từ khi thầy vào học viện đến giờ, đã có bốn viện trưởng khác nhau. Vốn tôi còn tưởng sẽ có viện trưởng mới được điều tới để nhậm chức.
Mà cho dù là thăng chức nội bộ, trong viện vẫn có mấy viện phó và trợ lý trưởng đang gào khóc đòi ăn, bình thường sẽ không đến lượt một giáo sư chỉ chuyên tâm làm học thuật.
Đương nhiên thì đó là bình thường, còn nếu không bình thường, chẳng hạn như nếu giáo sư hướng dẫn tiến sĩ của tôi thực sự muốn cái chức đó, thì cơ hội chiến thắng vẫn là rất cao.
Tin nhắn “Chúc mừng Viện sĩ Lê được bổ nhiệm làm viện trưởng của viện” được đăng trong group chat. Nhóm vài trăm người mà cứ như cả ngàn người. Giáo sư hướng dẫn của tôi bèn thật bình dân mà gửi cái bao lì xì, khiến cho mọi người lại càng náo nhiệt hơn.
Đàn anh họ Bạch lập tức nhắn tin cho tôi, bảo tôi vào nhóm đọc tin nhắn, cũng nói: “Cậu cũng mau vào chúc mừng đi.”
Tôi không trả lời đàn anh, coi như là không thấy tin nhắn. Lúc này đây tôi còn đang cố gắng bình tĩnh lại, vì rõ ràng mọi manh mối đều đã liên kết lại với nhau —— Kẻ đứng sau thao túng mọi chuyện không ai khác chính là giáo sư hướng dẫn của tôi, tân viện trưởng của viện nghiên cứu.
Trước giờ tôi vẫn cứ mãi thắc mắc tại sao giáo viên trong nhóm của tôi lại nhất định phải vu oan tôi. Tôi hoạt động bên ngoài, các dự án của nhóm sẽ rất dễ được thông qua, cũng sẽ có lợi thế trong việc đánh giá giải thưởng, cậu ta chẳng mất gì mà vẫn được lợi. Nhưng tôi đi tù thì nhóm nghiên cứu cũng tan rã, mà lắm người nhiều miệng, những việc cậu ta làm cũng sẽ bị người khác phát hiện. Nếu không có ai hỗ trợ, thật sự cậu ta sẽ chẳng sống được —— Nhưng nếu có người có thể hỗ trợ cậu ta, vậy thì khẳng định người này là kẻ quyền thế trong giới học thuật, khiến tôi cũng phải cúi đầu nhận thua.
Tôi cũng không hiểu tại sao, giáo viên thì cũng đành, nhưng sinh viên đã ra trường rồi cũng nhập bọn. Tôi có thể vỗ ngực tự hào mình hòa phóng với sinh viên. Phàm là sinh viên sắp trượt tốt nghiệp đến xin tôi cứu giúp thì cho dù có phải sinh viên của tôi hay không, tôi cũng vẫn sẽ thức đêm sửa từng chi tiết lớn nhỏ trong luận văn, dùng hết thủ đoạn để các em có thể tốt nghiệp.
Ai có thể thuyết phục giáo viên trong nhóm của tôi, sinh viên đã từng được tôi nâng đỡ thất tín bội nghĩa, bí quá hoá liều?
Giáo sư của tôi, Lê viện trưởng, hiển nhiên có thể.
Tôi thậm chí có thể tưởng tượng thầy sẽ thuyết phục lớp trẻ còn đang do dự trước những lợi ích dễ kiếm được như thế nào. thầy sẽ nói: “Chuyện này thì phải để Minh Minh chịu thiệt một chút. Phải làm lớn thì mới được để ý, mới có thể điều tra cụ thể được. Mấy năm nay, viện trưởng quá mức lố bịch, ông ta không công bằng với Minh Minh, không công bằng với đội ngũ giáo sư trẻ. Người như vậy thì sao có thể được phép tiếp tục? Các cậu không phải sợ, đây là các cậu đang giúp Minh Minh chứ không phải hại Minh Minh. Sau này nếu ra tù rồi mà Minh Minh có tới làm phiền các cậu thì cứ để tôi khuyên can.”
Tôi đưa ra nhận định này không hề chủ quan. Thái độ mơ hồ của thầy khi tôi gặp khó khăn và cả thái độ né tránh sau khi tôi ra tù, sự im lặng kỳ lạ của các đồng nghiệp, tiền bối trong giới hàn lâm xuyên suốt toàn bộ sự việc, thậm chí là việc tôi ở tù vẫn có thể thuận lợi làm nghiên cứu……
Tôi ra tù, viện trưởng đi tù, thầy sẽ trở thành người có quyền lợi lớn nhất. Tôi đã chắc chắn 99% việc này là thầy làm, 1% còn lại chỉ là chờ một cuộc điện thoại.
Mà tôi cũng không phải chờ lâu. Khoảng một tiếng sau, giáo sư của tôi gọi tới.
Đầu tiên tôi bật chức năng ghi âm trên điện thoại, sau đó bấm nghe điện thoại. Điều đầu tiên thầy nói là: “Tên nhóc nhà cậu bật ghi âm rồi phải không?”
Tôi không phủ nhận cũng không thừa nhận.
“Người sai đã vào tù, người không sai đã được giải oan. Đây không phải là một cái kết có hậu sao?”
Tôi ngồi trong phòng chờ ấm áp nhìn Triệu Tinh làm thủ tục cách đó không xa, hỏi: “Tại sao thầy lại muốn làm viện trưởng? Địa vị của thầy đã đủ cao rồi, ngày ngày nghiên cứu khoa học không phải vui hơn sao?”
Thầy tôi ho vài tiếng rồi nói: “Có được đóng dấu hay không, vẫn có sự khác biệt. Có việc gấp rút nhưng chuyện phê duyệt lúc nào cũng sẽ kẹt một thời gian rất dài. Ví dụ cậu muốn đăng ký dự án, tài liệu cũng rõ ràng đã đủ hết, nhưng lại vì chưa hoàn thành thủ tục, cứ mất mười ngày nửa tháng, thế là thành ra mất cơ hội tốt nhất… Tôi đã chịu quá nhiều tổn thất rồi. Minh Minh, tôi không muốn cậu phải chịu khổ cùng tôi, tôi vẫn muốn cậu làm một viện sĩ trẻ mà.”
Thầy nói vậy, nghe có vẻ rất chân thành, tha thiết. Tôi tin trong những lời đó cũng thật sự có vài phần tình cảm. thầy thật sự là đang lo lắng cho tôi, nhưng cũng thật sự là vì lợi ích của chính mình. Chẳng có mấy ai có thể từ chối quyền lực, chẳng có mấy ai có thể từ bỏ cơ hội tiến xa hơn một bước. Và giáo sư của tôi cũng không ngoại lệ.
Đấu tranh giành quyền lực, tất phải có hy sinh. Mà tôi là một trong những con tốt được chọn.
Tôi tin lúc đầu tôi cũng không thuộc phạm vị suy xét của thầy. Năm mười tám tuổi, tôi vào đại học. Khi đó tôi có một sự lựa chọn là học tám năm để lấy bằng thạc sĩ và bằng tiến sĩ. Giáo sư hướng dẫn được phân công cho tôi lúc đó không phải thầy, nhưng vì một lần thấy tôi làm thí nghiệm, sau đó lại có được bảng điểm của tôi trong tay, ngày hôm sau thầy lập tức hoành đao đoạt ái, trực tiếp trở thành giáo viên hướng dẫn của tôi.
Hoành đao đoạt ái (横刀夺爱): Cầm ngang đao đoạt ái tình – đại loại là chỉ người thứ 3 vô duyên nhảy vào công nhiên cướp đoạt ái tình của người khác.
Trước giờ thầy đều ‘nuôi thả’ sinh viên của mình, chỉ hướng dẫn đại khái hướng đi. Sinh viên của thầy bởi vậy mà đau khổ không thôi, luôn cảm thấy họ đang vật lộn một mình. Nhưng tôi thì lại thích nghi rất tốt với chuyện này. Lúc còn học đại học chính quy, tôi đã nộp được mấy bài EI, hai bài SCI (tạp chí học thuật), sở dĩ học hết tám năm vẫn là vì giáo sư giữ tôi lại —— Thầy đã quen với việc để tôi hỗ trợ các sinh viên trẻ hơn viết bài, trong khoảng thời gian ngắn chưa thể tìm được người nào phù hợp hơn.
Sau khi tôi tốt nghiệp tiến sĩ, thầy tập trung sức lực chính vào phía viện nghiên cứu, còn tôi thì theo thầy ‘Tranh đấu giành thiên hạ’. Thầy từng bước thăng chức, tôi ngẫu nhiên nỗ lực, tất cả mọi người đều biết chúng tôi cùng thuộc một phe.
Thầy cần một quân cờ để hoàn thiện kế hoạch của mình, nhưng ai nấy đều có việc riêng của mình. Suy đi tính lại, lại chỉ có tôi.
Dù sao thì khi đó tôi cũng đã ly hôn, không gia đình, không con cái, đến cả nghiên cứu khoa học tôi cũng có thể vào đó làm. Thật là một sự lựa chọn tuyệt vời, không phải sao?
Vả lại, mấy năm qua, tôi cũng đã chẳng giúp thầy mấy, dự án tham gia cũng ngày càng ít. Người ngoài cũng đã không còn gọi tôi là trò của viện sĩ Lê nữa, mà lại bắt đầu gọi thầy là thầy của Thôi Minh Lãng.
Nếu thầy tôi không ôm tâm tư muốn chèn ép tôi thì tôi sẽ đi bằng đầu.
Bởi vậy mà mọi chuyện đều thuận lý thành chương.
Tôi bị bắt vào tù, thầy thì lợi dụng tình hình. Cú điện thoại này chẳng qua cũng chỉ là cành ô liu vì tình nghĩa thầy trò hai mươi năm mà thôi.
Tôi không nói gì, thầy lại nhẹ nhàng nói: “Chuyện này là tôi để cậu thiệt, nhưng cậu yên tâm, sau này tôi sẽ không bạc đãi cậu.”
“Đợi mấy ngày nữa, để mọi chuyện ổn định rồi, tôi sẽ tổ chức họp để đề cử cậu.”
“Cậu là học sinh giỏi nhất của tôi, cũng sẽ là người kế nhiệm duy nhất của tôi. Con đường sau này của cậu còn rất dài, đừng quá để tâm đến chuyện trước mắt.”
“Đợi bao giờ cậu đi công tác về thì ghé nhà thầy mình ăn một bữa cơm nhé?”
Nếu là người ngay thẳng, có lẽ tôi sẽ từ chối thẳng thừng, thậm chỉ còn khắc khẩu.
Nhưng tiếc thay, tôi lại không phải người ngay thẳng. Vốn đã sớm trôi nổi trong vũng bùn, tôi đã quen thuộc với cách tối đa hóa lợi nhuận.
Việc đã đến nước này, ván đã đóng thuyền, nếu còn tiếp tục bất hòa với giáo sư của tôi thì tôi sẽ chẳng có lợi lộc gì. Từ góc độ pháp luật thì người vu oan cho tôi là người khác, giáo sư của tôi hoàn toàn ‘trong sạch vô tội’.
Tôi nhìn Triệu Tinh quay đầu lại sải bước về phía tôi, quyết định kết thúc cuộc trò chuyện.
Tôi nói: “Về rồi tôi nhất định sẽ tới nhà thầy ăn sủi cảo cô làm.”
Thầy tôi lập tức cười rồi cúp máy, sau đó lại gửi riêng cho tôi một phong bao lì xì, bên trên ghi: “Tiểu Minh, nhóc là học trò tôi yêu quý nhất!”
—
“Tiểu Minh, nhóc là học trò tôi yêu quý nhất!”
Hai mươi tám tuổi, tôi được chọn làm thanh niên ưu tú nhất. Giáo sư của tôi đã vô lấy vai tôi, cười to mà nói vậy.
