Ta bước lên từng bậc thềm ở núi Thanh Ngưu, đường hẹp trắc trở, đá cuội rải rác, nhiều hòn đá lớn lởm chởm nhô ra, bên cạnh là dòng suối róc rách chảy xuôi, thi thoảng còn có chim thỏ vụt qua. Vọng hướng đỉnh Kỳ Tùng mới ngộ được, núi đẹp thường cao thăm thẳm. Lúc thấm mệt, ta tìm một nơi bằng phẳng để nghỉ chân, uống ít nước suối trong vắt, vào miệng rồi cảm thấy rất khoan khoái, sau đó cũng không vội vã leo lên, mang tâm trạng thoải mái vừa ngắm phong cảnh vừa ca hát mà đi.
Trên núi Thanh Ngưu có một ông lão ẩn cư vô cùng thông tuệ, thường giải đáp những thắc mắc của mọi người. Lần này ta đến là để thăm hỏi người này.
Phía trước khoảng xanh lục của sắc núi có mấy gian nhà tranh, hàng rào vòng quanh tạo thành một tiểu viện. Đi tới gần, trong đầu ta chợt vang lên bài thơ của Cổ Đảo: “Hỏi trẻ dưới bóng tùng, đáp thầy đi hái thuốc, ở giữa núi rừng đây, mây mờ không biết chỗ.”,(1) hy vọng mình không giống như Cổ Đảo, tìm người ở ẩn mà không gặp.
Thực tế chứng minh ta không phải Cổ Đảo. Ông lão nhìn thấy ta cũng không ngạc nhiên, nhiệt tình mời ta ngồi xuống uống trà. Ta quả thực đã được sủng ái mà sinh lo, sau khi chào hỏi rồi, ta gọi ông ấy là ‘Vương lão’, ông ấy gọi ta ‘nha đầu’.
Vương lão rất hiền từ, ông nói ở nơi này cùng vài đứa trẻ đôi khi cũng cảm thấy cô quạnh, gặp được người trẻ tuổi như ta để tâm sự cũng tốt.
Tiếp lời còn bàn luận về cảnh đẹp bốn mùa trên núi.
Ta quay đầu nhìn núi rừng tràn trề biếc xanh phía sau nhà tranh, lúc này sương trắng bao phủ, trắng xanh tương phản, thỉnh thoảng truyền đến tiếng chim hót véo von, sơn cốc thanh u, đẹp tựa tiên cảnh.
Vương lão thấy ta vẫn mang vẻ mặt trầm trồ nhìn chăm chú vào khung cảnh núi rừng, không khỏi cười nói: “Rất nhiều người cũng khen mấy gian nhà tranh của ta đã chọn đúng nơi để đặt.”
Ta gật đầu đồng ý.
“Mảnh rừng này đẹp chưa đến độ.(2) Cây cối nơi đây sinh trưởng tươi tốt, không hợp để leo cao, dịp này côn trùng xà thú hay xuất hiện, tiểu nha đầu như ngươi phỏng chừng không thể lên được.”
Ta khó hiểu: “Tại sao nhiều cây lại bất lợi cho việc leo núi vậy?”
Vương lão cười ha ha: “Cây nhiều thì lá rụng nhiều, lá rụng nhiều khiến chất đất mềm xốp. Nhưng dù ta nói thế, hẳn ngươi vẫn muốn đi lên để xem có phải không?”
Ta gật đầu: “Vì sao ngài biết được?”
“Con người có khi sẽ như thế, dù biết rõ bước đường phía trước gập ghềnh khó khăn nhưng lại không nhịn được tò mò, hoặc không cưỡng nổi sự hấp dẫn, hoặc khăng khăng đi tiếp, cho đến khi bản thân cảm thấy đau, thấy khổ, mới hiểu được thì ra con đường thật sự gập ghềnh.”
Ta trầm ngâm: “Đây là kết quả của việc tình cảm khống chế lý trí ư?”
“Có thể nói vậy. Ái dục vinh hoa không tồn tại vĩnh viễn, đều là mây khói, không thể hạnh phúc.”(3)
“Bây giờ ta đã biết ái dục vinh hoa không tồn tại vĩnh viễn, ta sẽ không yêu nữa, như vậy được chứ?”
Vương lão hỏi lại ta: “Ngươi thật sự có thể không yêu nữa sao?”
Ta trầm mặc, hồi lâu mới hỏi: “Phật nói: Yêu không nặng không sinh bà sa, niệm không chuyên chẳng sinh tịnh thổ.(4) Ta đã gieo tình yêu nhưng chỉ gặt được quả đắng, nay muốn buông tay, lại cảm thấy nỗi đau khổ như trùng cắn xương tủy, khó mà quên được.”
Vương lão than thở: “Nha đầu, những người tầm tuổi ngươi tới tìm ta phần lớn đều vì tình ái hồng trần. Thế nào là yêu? Tình yêu tự bắt đầu, chỉ là một tấm lòng, một sự tiếp nhận, dùng tâm tư của mình để cảm nhận phiền não của ngươi khác. Chuyện này người bình thường không làm được. Nha đầu, ngươi nói ngươi rất đau khổ, vậy vì sao ngươi lại đau khổ?”
Ta nhíu mày: “Hắn nói hắn yêu ta, nhưng hắn phản bội ta.”
Vương lão nở nụ cười: “Trước đừng nghĩ đến hồi ức này, chúng ta nói sang chuyện khác, nếu trong tay ngươi có một quả táo mà ngươi rất thích, nhưng không cẩn thận đánh mất, liệu ngươi có cảm thấy mất mát không?”
“Tất nhiên là có.”
“Ngươi nghĩ xem, nếu quả táo kia là của ngươi, ngươi có quyền lợi được sở hữu nó, cho nên mất nó ngươi cảm thấy đau khổ. So sánh với kẻ mà ngươi nói đến, hắn không phải quả táo, hắn là một thân thể độc lập, hắn có thể lựa chọn sử dụng quyền lợi của mình để yêu ngươi hoặc không yêu ngươi, ngươi không thể hoàn toàn sở hữu hắn, vậy vì sao ngươi lại đau khổ?”
Ta chần chừ: “Chuyện này… ta không thể sở hữu toàn bộ con người hắn, nhưng trước đây hắn trao cho ta tình cảm của hắn mà.”
“Hắn cho ngươi, tất nhiên cũng có thể lấy lại, đây là quyền lợi của hắn. Hay là, ngươi vẫn cho rằng hắn là một quả táo, không cần tôn trọng, hết thảy đều có thể muốn lấy mà lấy?”
“Nhưng khi hắn phản bội ta, ta vẫn còn yêu hắn.”
“Cho nên ngươi đau khổ?”
“Đúng vậy.”
“Ngươi đau khổ vì hắn hay vì ngươi? Có lẽ bây giờ hắn đang rất hạnh phúc, vậy ngươi đau khổ vì ai?”
Hóa ra tất cả đau khổ đều do ta tự tạo, ta gượng cười: “Có lẽ hạnh phúc vui vẻ trước đây bị hắn lấy lại trong nháy mắt, cho nên đau khổ không chịu nổi thôi.”
Vương lão lắc đầu: “Khi ngươi còn hạnh phúc vui vẻ trao đi tình cảm của mình, hắn cũng trao đi giống như ngươi, về mặt này không thể nói công bằng hay không công bằng. Trái lại, nha đầu, hẳn ngươi nên cảm tạ người kia đã cho ngươi một cơ hội mới để tìm kiếm hạnh phúc.”
Ta suy nghĩ trong chốc lát: “Khi ta đi, ta cũng đã cảm tạ hắn.”
“Nha đầu, chẳng phải ngươi cũng khá hiểu chuyện sao?”
“Vương lão, ngài không cần chê cười ta. Phật nói, vì yêu sinh sầu, vì tham sinh sợ. Nếu không yêu, hẳn cũng sẽ không sầu không sợ.”
“Tham sân đều là mong ước ngông cuồng, duyên phận đến lúc nào há bản thân có thể khống chế được? Không yêu cũng là gò ép, chi bằng thuận theo lòng mình, bình tĩnh ngộ ra, không thành thì thuận theo, thành duyên thì vĩnh hẵng. Tình không vĩnh hằng, không phải tình; duyên không thành đôi, không phải duyên.”(5)
Ta không lên tiếng.
Vương lão nở nụ cười: “Giống như đường gập ghềnh ta đã nói, việc này còn chờ bản thân ngươi tự lĩnh hội cho tốt.”
Ta gật đầu, buổi trò chuyện hôm nay ta không thể tiếp thu trong một chốc.
“Tình mỏng ưu phiền, tình dày vô hạn. Trông cảnh sắc tú lệ của núi rừng, sao không thử tìm tình dày?”
Tình tự cuồn cuồn trước lồng ngực, ưu phiền trong lòng bỗng tan hết. Đúng vậy, sao không ôm lấy non sông tráng lệ này, quay về với cảnh đẹp nhân gian chứ?
Quấy rầy Vương lão đến hơn một tháng mới thong thả xuống núi. Từ xa ta đã trông thấy một chiếc xe ngựa mộc mạc, đang chờ người ư? Xuống từ núi cao khiến ta mệt chết, đột nhiên hy vọng hão huyền rằng chiếc xe này đang chờ mình, lại tự giễu nói: Làm gì có người biết tung tích của ta?
Tuy nghĩ như vậy, nhưng ánh mắt vẫn đánh giá xe ngựa từ trên xuống dưới, sau đó quay đầu bước đi, tiếp tục con đường của mình. Chưa được mấy bước, xe ngựa phía sau bỗng phát ra tiếng động, tiến lên cạnh ta rồi dừng lại, một phu xe đội đấu lạp nhảy xuống. Chưa kịp cho ta thời gian suy nghĩ vẩn vơ, người nọ đã tháo đấu lạp xuống, nụ cười rực rỡ như mặt trời hướng về phía ta: “Ha, lại gặp nhau rồi.”
Là Hoa Thành Cẩm, ta hơi kinh ngạc, sao hắn lại bỏ đống quần áo hoa lệ hào nhoáng mà ăn mặc giản dị như thế này. “Phải, tình cờ quá.”
Hắn cúi người làm tư thế mời: “Lên xe ngựa đi.”
Ta hoài nghi: “Sao ngươi lại ở đây?”
Hắn mặt dày cười: “Chờ nàng mà.”
Ta không tin, nhướng mày nói: “Vậy làm sao ngươi biết ta ở đây? Làm sao biết được hôm nay ta xuống núi?”
Hắn khoanh tay, nhún vai đáp: “Tất nhiên ta biết nàng đi đâu sau khi ra khỏi thành, rồi phát hiện nàng lên núi nửa tháng mà chưa xuống, ta sợ lão quái vật trên kia dụ nương tử tương lai thân yêu của ta xuất gia, ta chỉ đành đến đây chờ nàng. Nếu nàng không xuống, ta liền lên đó vác nàng xuống dưới.”
Khi nghe thấy mấy từ không đứng đắn mắc ói phun ra từ miệng hắn, người ta nổi đầy da gà, lát sau mới chậm chạp hỏi: “Ngươi chờ ta ở đây hơn nửa tháng à?”
“Đương nhiên rồi. Cảm động phải không?”
Ta lộ vẻ mặt muốn xỉu: “Biến, ta tuyệt đối không tin.”
Hoa Thành Cẩm bất đắc dĩ nhăn nhó: “Dù sao rốt cuộc ta cũng đợi được nàng, hay là, giờ ta ôm nàng lên?” Nụ cười vô lại của hắn khôi phục như trước.
Gân xanh hằn rõ trên trán ta, ta tránh khỏi bàn tay heo của hắn, lên xe ngựa.
*
Chú thích:
(1) Bài thơ ‘Tầm ẩn giả bất ngộ’, viết về người ở ẩn rời xa cuộc sống trần tục, thanh cao nhàn nhã. Giải thích bài thơ: Đứng dưới cây tùng hỏi đứa trẻ rằng sư phụ ngươi ở nơi nào? Đứa trẻ đáp sư phụ lên núi hái thuốc, chỉ biết rằng ông ấy ở trong núi, nhưng mây dày sương đặc, không biết chính xác người đang ở chỗ nào.
(2) Đẹp chưa đến độ: Nguyên văn là ‘mĩ tắc mĩ hĩ’, chỉ thứ gì đó quả thực rất đẹp, nhưng vẫn chưa tới cực hạn, vẫn còn khuyết điểm. Từ trái nghĩa là ‘tận thiện tận mỹ’.
(3) Trích trong ‘Vô lượng thọ kinh’. Nguyên văn: ‘Ái dục vinh hoa, bất khả thường bảo, giai đương biệt li, vô khả nhạc giả’.
(4) Trích trong ‘Phật thuyết a di đà kinh nghĩa uẩn’. Nguyên văn: ‘Ái bất trọng bất sinh bà sa, niệm bất nhất bất sinh tịnh thổ’. Ở đây, ‘bà sa’ và ‘tịnh thổ’ trái ngược hẳn với nhau, ‘tịnh thổ’ là chốn niết bàn, miền cực lạc, ‘bà sa’ là nơi tội lỗi, nói chung cả câu có nghĩa khi muốn thành chính quả thì cần chuyên tâm, vứt bỏ hết tình cảm của mình.
(5) Cách nhìn nhận tình yêu của đạo gia. Nguyên văn: ‘Tùy tâm sở dục, bình tâm cảm ngộ, bất thành tắc dĩ, nhất thành vĩnh hằng. Bất hằng chi luyến, phi luyến; bất thành chi duyến, phi duyến’.
Trên núi Thanh Ngưu có một ông lão ẩn cư vô cùng thông tuệ, thường giải đáp những thắc mắc của mọi người. Lần này ta đến là để thăm hỏi người này.
Phía trước khoảng xanh lục của sắc núi có mấy gian nhà tranh, hàng rào vòng quanh tạo thành một tiểu viện. Đi tới gần, trong đầu ta chợt vang lên bài thơ của Cổ Đảo: “Hỏi trẻ dưới bóng tùng, đáp thầy đi hái thuốc, ở giữa núi rừng đây, mây mờ không biết chỗ.”,(1) hy vọng mình không giống như Cổ Đảo, tìm người ở ẩn mà không gặp.
Thực tế chứng minh ta không phải Cổ Đảo. Ông lão nhìn thấy ta cũng không ngạc nhiên, nhiệt tình mời ta ngồi xuống uống trà. Ta quả thực đã được sủng ái mà sinh lo, sau khi chào hỏi rồi, ta gọi ông ấy là ‘Vương lão’, ông ấy gọi ta ‘nha đầu’.
Vương lão rất hiền từ, ông nói ở nơi này cùng vài đứa trẻ đôi khi cũng cảm thấy cô quạnh, gặp được người trẻ tuổi như ta để tâm sự cũng tốt.
Tiếp lời còn bàn luận về cảnh đẹp bốn mùa trên núi.
Ta quay đầu nhìn núi rừng tràn trề biếc xanh phía sau nhà tranh, lúc này sương trắng bao phủ, trắng xanh tương phản, thỉnh thoảng truyền đến tiếng chim hót véo von, sơn cốc thanh u, đẹp tựa tiên cảnh.
Vương lão thấy ta vẫn mang vẻ mặt trầm trồ nhìn chăm chú vào khung cảnh núi rừng, không khỏi cười nói: “Rất nhiều người cũng khen mấy gian nhà tranh của ta đã chọn đúng nơi để đặt.”
Ta gật đầu đồng ý.
“Mảnh rừng này đẹp chưa đến độ.(2) Cây cối nơi đây sinh trưởng tươi tốt, không hợp để leo cao, dịp này côn trùng xà thú hay xuất hiện, tiểu nha đầu như ngươi phỏng chừng không thể lên được.”
Ta khó hiểu: “Tại sao nhiều cây lại bất lợi cho việc leo núi vậy?”
Vương lão cười ha ha: “Cây nhiều thì lá rụng nhiều, lá rụng nhiều khiến chất đất mềm xốp. Nhưng dù ta nói thế, hẳn ngươi vẫn muốn đi lên để xem có phải không?”
Ta gật đầu: “Vì sao ngài biết được?”
“Con người có khi sẽ như thế, dù biết rõ bước đường phía trước gập ghềnh khó khăn nhưng lại không nhịn được tò mò, hoặc không cưỡng nổi sự hấp dẫn, hoặc khăng khăng đi tiếp, cho đến khi bản thân cảm thấy đau, thấy khổ, mới hiểu được thì ra con đường thật sự gập ghềnh.”
Ta trầm ngâm: “Đây là kết quả của việc tình cảm khống chế lý trí ư?”
“Có thể nói vậy. Ái dục vinh hoa không tồn tại vĩnh viễn, đều là mây khói, không thể hạnh phúc.”(3)
“Bây giờ ta đã biết ái dục vinh hoa không tồn tại vĩnh viễn, ta sẽ không yêu nữa, như vậy được chứ?”
Vương lão hỏi lại ta: “Ngươi thật sự có thể không yêu nữa sao?”
Ta trầm mặc, hồi lâu mới hỏi: “Phật nói: Yêu không nặng không sinh bà sa, niệm không chuyên chẳng sinh tịnh thổ.(4) Ta đã gieo tình yêu nhưng chỉ gặt được quả đắng, nay muốn buông tay, lại cảm thấy nỗi đau khổ như trùng cắn xương tủy, khó mà quên được.”
Vương lão than thở: “Nha đầu, những người tầm tuổi ngươi tới tìm ta phần lớn đều vì tình ái hồng trần. Thế nào là yêu? Tình yêu tự bắt đầu, chỉ là một tấm lòng, một sự tiếp nhận, dùng tâm tư của mình để cảm nhận phiền não của ngươi khác. Chuyện này người bình thường không làm được. Nha đầu, ngươi nói ngươi rất đau khổ, vậy vì sao ngươi lại đau khổ?”
Ta nhíu mày: “Hắn nói hắn yêu ta, nhưng hắn phản bội ta.”
Vương lão nở nụ cười: “Trước đừng nghĩ đến hồi ức này, chúng ta nói sang chuyện khác, nếu trong tay ngươi có một quả táo mà ngươi rất thích, nhưng không cẩn thận đánh mất, liệu ngươi có cảm thấy mất mát không?”
“Tất nhiên là có.”
“Ngươi nghĩ xem, nếu quả táo kia là của ngươi, ngươi có quyền lợi được sở hữu nó, cho nên mất nó ngươi cảm thấy đau khổ. So sánh với kẻ mà ngươi nói đến, hắn không phải quả táo, hắn là một thân thể độc lập, hắn có thể lựa chọn sử dụng quyền lợi của mình để yêu ngươi hoặc không yêu ngươi, ngươi không thể hoàn toàn sở hữu hắn, vậy vì sao ngươi lại đau khổ?”
Ta chần chừ: “Chuyện này… ta không thể sở hữu toàn bộ con người hắn, nhưng trước đây hắn trao cho ta tình cảm của hắn mà.”
“Hắn cho ngươi, tất nhiên cũng có thể lấy lại, đây là quyền lợi của hắn. Hay là, ngươi vẫn cho rằng hắn là một quả táo, không cần tôn trọng, hết thảy đều có thể muốn lấy mà lấy?”
“Nhưng khi hắn phản bội ta, ta vẫn còn yêu hắn.”
“Cho nên ngươi đau khổ?”
“Đúng vậy.”
“Ngươi đau khổ vì hắn hay vì ngươi? Có lẽ bây giờ hắn đang rất hạnh phúc, vậy ngươi đau khổ vì ai?”
Hóa ra tất cả đau khổ đều do ta tự tạo, ta gượng cười: “Có lẽ hạnh phúc vui vẻ trước đây bị hắn lấy lại trong nháy mắt, cho nên đau khổ không chịu nổi thôi.”
Vương lão lắc đầu: “Khi ngươi còn hạnh phúc vui vẻ trao đi tình cảm của mình, hắn cũng trao đi giống như ngươi, về mặt này không thể nói công bằng hay không công bằng. Trái lại, nha đầu, hẳn ngươi nên cảm tạ người kia đã cho ngươi một cơ hội mới để tìm kiếm hạnh phúc.”
Ta suy nghĩ trong chốc lát: “Khi ta đi, ta cũng đã cảm tạ hắn.”
“Nha đầu, chẳng phải ngươi cũng khá hiểu chuyện sao?”
“Vương lão, ngài không cần chê cười ta. Phật nói, vì yêu sinh sầu, vì tham sinh sợ. Nếu không yêu, hẳn cũng sẽ không sầu không sợ.”
“Tham sân đều là mong ước ngông cuồng, duyên phận đến lúc nào há bản thân có thể khống chế được? Không yêu cũng là gò ép, chi bằng thuận theo lòng mình, bình tĩnh ngộ ra, không thành thì thuận theo, thành duyên thì vĩnh hẵng. Tình không vĩnh hằng, không phải tình; duyên không thành đôi, không phải duyên.”(5)
Ta không lên tiếng.
Vương lão nở nụ cười: “Giống như đường gập ghềnh ta đã nói, việc này còn chờ bản thân ngươi tự lĩnh hội cho tốt.”
Ta gật đầu, buổi trò chuyện hôm nay ta không thể tiếp thu trong một chốc.
“Tình mỏng ưu phiền, tình dày vô hạn. Trông cảnh sắc tú lệ của núi rừng, sao không thử tìm tình dày?”
Tình tự cuồn cuồn trước lồng ngực, ưu phiền trong lòng bỗng tan hết. Đúng vậy, sao không ôm lấy non sông tráng lệ này, quay về với cảnh đẹp nhân gian chứ?
Quấy rầy Vương lão đến hơn một tháng mới thong thả xuống núi. Từ xa ta đã trông thấy một chiếc xe ngựa mộc mạc, đang chờ người ư? Xuống từ núi cao khiến ta mệt chết, đột nhiên hy vọng hão huyền rằng chiếc xe này đang chờ mình, lại tự giễu nói: Làm gì có người biết tung tích của ta?
Tuy nghĩ như vậy, nhưng ánh mắt vẫn đánh giá xe ngựa từ trên xuống dưới, sau đó quay đầu bước đi, tiếp tục con đường của mình. Chưa được mấy bước, xe ngựa phía sau bỗng phát ra tiếng động, tiến lên cạnh ta rồi dừng lại, một phu xe đội đấu lạp nhảy xuống. Chưa kịp cho ta thời gian suy nghĩ vẩn vơ, người nọ đã tháo đấu lạp xuống, nụ cười rực rỡ như mặt trời hướng về phía ta: “Ha, lại gặp nhau rồi.”
Là Hoa Thành Cẩm, ta hơi kinh ngạc, sao hắn lại bỏ đống quần áo hoa lệ hào nhoáng mà ăn mặc giản dị như thế này. “Phải, tình cờ quá.”
Hắn cúi người làm tư thế mời: “Lên xe ngựa đi.”
Ta hoài nghi: “Sao ngươi lại ở đây?”
Hắn mặt dày cười: “Chờ nàng mà.”
Ta không tin, nhướng mày nói: “Vậy làm sao ngươi biết ta ở đây? Làm sao biết được hôm nay ta xuống núi?”
Hắn khoanh tay, nhún vai đáp: “Tất nhiên ta biết nàng đi đâu sau khi ra khỏi thành, rồi phát hiện nàng lên núi nửa tháng mà chưa xuống, ta sợ lão quái vật trên kia dụ nương tử tương lai thân yêu của ta xuất gia, ta chỉ đành đến đây chờ nàng. Nếu nàng không xuống, ta liền lên đó vác nàng xuống dưới.”
Khi nghe thấy mấy từ không đứng đắn mắc ói phun ra từ miệng hắn, người ta nổi đầy da gà, lát sau mới chậm chạp hỏi: “Ngươi chờ ta ở đây hơn nửa tháng à?”
“Đương nhiên rồi. Cảm động phải không?”
Ta lộ vẻ mặt muốn xỉu: “Biến, ta tuyệt đối không tin.”
Hoa Thành Cẩm bất đắc dĩ nhăn nhó: “Dù sao rốt cuộc ta cũng đợi được nàng, hay là, giờ ta ôm nàng lên?” Nụ cười vô lại của hắn khôi phục như trước.
Gân xanh hằn rõ trên trán ta, ta tránh khỏi bàn tay heo của hắn, lên xe ngựa.
*
Chú thích:
(1) Bài thơ ‘Tầm ẩn giả bất ngộ’, viết về người ở ẩn rời xa cuộc sống trần tục, thanh cao nhàn nhã. Giải thích bài thơ: Đứng dưới cây tùng hỏi đứa trẻ rằng sư phụ ngươi ở nơi nào? Đứa trẻ đáp sư phụ lên núi hái thuốc, chỉ biết rằng ông ấy ở trong núi, nhưng mây dày sương đặc, không biết chính xác người đang ở chỗ nào.
(2) Đẹp chưa đến độ: Nguyên văn là ‘mĩ tắc mĩ hĩ’, chỉ thứ gì đó quả thực rất đẹp, nhưng vẫn chưa tới cực hạn, vẫn còn khuyết điểm. Từ trái nghĩa là ‘tận thiện tận mỹ’.
(3) Trích trong ‘Vô lượng thọ kinh’. Nguyên văn: ‘Ái dục vinh hoa, bất khả thường bảo, giai đương biệt li, vô khả nhạc giả’.
(4) Trích trong ‘Phật thuyết a di đà kinh nghĩa uẩn’. Nguyên văn: ‘Ái bất trọng bất sinh bà sa, niệm bất nhất bất sinh tịnh thổ’. Ở đây, ‘bà sa’ và ‘tịnh thổ’ trái ngược hẳn với nhau, ‘tịnh thổ’ là chốn niết bàn, miền cực lạc, ‘bà sa’ là nơi tội lỗi, nói chung cả câu có nghĩa khi muốn thành chính quả thì cần chuyên tâm, vứt bỏ hết tình cảm của mình.
(5) Cách nhìn nhận tình yêu của đạo gia. Nguyên văn: ‘Tùy tâm sở dục, bình tâm cảm ngộ, bất thành tắc dĩ, nhất thành vĩnh hằng. Bất hằng chi luyến, phi luyến; bất thành chi duyến, phi duyến’.
