Theo lời kể, dòng họ Tống chuyển từ thị trấn về đây hơn ba mươi năm trước. Giờ họ đã có 11 hộ gia đình, tự lập thành một nhóm nhỏ, không hòa đồng với dân làng khác. Chuyện xích mích thường xoay quanh những việc nhỏ nhặt như tranh chấp vườn rau hay chăn nuôi gia cầm.
Nhà họ Tống lợi dụng quan hệ dòng họ để vượt chỉ tiêu nuôi gia súc, mỗi nhà vài con gà, vịt, ngỗng, nhưng thực chất số lượng vượt xa quy định. Ao sau thôn bị họ độc chiếm, chỉ cho gia cầm nhà mình sử dụng. Những nhà khác đành nhịn, không cho vịt qua ao, nhưng tình làng nghĩa xóm cũng vì thế mà rạn nứt.
Lâm Uyển cưỡi ngựa quan sát xung quanh. Mùi bùn và nước tù đọng khiến không khí càng thêm ngột ngạt. Muỗi ở đây nhiều hơn hẳn những nơi khác. Ao ngay trước cửa, vịt và ngỗng bơi lội tự do, tạo điều kiện lý tưởng cho muỗi sinh sôi.
Cô nhớ lại một đời muỗi cái có thể đẻ trứng đến bảy lần, mỗi lần hơn trăm trứng. Với độ ẩm và nhiệt độ hiện tại, chỉ cần bảy, tám ngày, trứng đã nở thành muỗi trưởng thành. Ý thức vệ sinh kém và thiếu biện pháp phòng chống khiến loài côn trùng này dễ dàng phát triển, mang mầm bệnh gây hại.
Những gia đình có điều kiện đổi công điểm lấy nhang muỗi thì đỡ phần nào, nhưng những nhà nghèo hoặc không giao thiệp tốt lại phải chịu thiệt. Số lượng muỗi tại những nơi này cao hơn, kéo theo nguy cơ mắc bệnh lớn hơn.
Lâm Uyển vừa quan sát, vừa vẽ lại một bản đồ đơn giản để ghi nhớ các điểm nguy hiểm. Cô tự nhủ: “Phải tìm cách giải quyết triệt để, không thể để muỗi mang mầm bệnh đe dọa cả thôn.”
Lâm Uyển sau khi kiểm tra tình hình trong thôn, phát hiện không chỉ cái ao phía sau thôn là vấn đề. Một vấn đề khác nghiêm trọng không kém đến từ việc các gia đình trong thôn sử dụng phân bón.
Thời kỳ này, do thực hiện chính sách trồng trọt tập trung, tất cả phân chuồng từ các hộ gia đình đều phải giao cho tập thể, đổi lại là công điểm. Tuy nhiên, không ít người nảy sinh ý đồ giữ lại phân bón để chăm sóc mảnh đất nhỏ được chia cho từng nhà. Dù diện tích đất này không lớn, nhưng vì là của riêng, người ta lại chăm chút kỹ lưỡng hơn cả công việc trên đất tập thể.
Những gia đình thuộc dòng họ Tống cũng không ngoại lệ. Họ nộp phân chuồng từ heo nuôi trong nhà, nhưng phân bón từ người thì tìm cách giữ lại. Để làm điều đó, họ đào một hố phân gần nhà và cả nhóm sử dụng chung. Hố phân này không được xử lý vệ sinh, khử trùng, khiến khu vực xung quanh vừa bẩn vừa hôi thối, muỗi bay đầy trời. Tình trạng này, không gây bệnh mới là lạ.
