Người nơi khác chưa hẳn đã biết, cái nắng ở bắc và trung trung bộ so với cả nước không hẳn lúc nào cũng có nhiệt độ cao nhất nhưng tuyệt đối giỏi hành hạ người nhất.

Ở đây có gió phơn tây nam đem theo không khí đã bị rút hết hơi ẩm, độn thêm nhiệt độ từ mấy rặng núi phía đông của Lào tràn xuống bắc và trung trung bộ. Gió thổi từ giữa giờ sáng đến tối, nhiệt độ cao, độ ẩm thấp như lò hun làm cây cối héo úa, động vật ngột ngạt, ao hồ cạn kiệt, kênh rạch nứt nẻ.

Từ tháng tư gieo vụ hè thu đến tháng tám nông dân phải canh loa xã thông báo khi nào nước về để dẫn vào ruộng lúa, lỡ một lần coi như vứt hết.

Đành rằng thứ đất pha cát ở đồng bằng Thanh, Nghệ cũng chả mấy khi có cái gọi là bội thu nhưng một hai sào không đủ ăn thì làm ba bốn sào. Chả phải tự nhiên mà đến tận thời Nguyễn đất Thanh, Nghệ vẫn là một trong ba vùng sản xuất lúa gạo chính.

Cơn mưa rào gột rửa qua, ngay cả cái nắng chiều Thanh Hóa cũng thơ mộng như vậy, làn gió thổi qua vũng nước ngang dọc khắp cả sân vườn hiếm thấy có một tia mát lành thay vì khô rát.

Cây sấu, cây bồ đề trước nhà cũng nhiệt tình vung vẩy mấy nhánh cây óng ả, tươi tắn vừa uống nước mưa, chắc là chúng nó thỏa mãn lắm.

Dưới tán cây, con chó nhỏ đang chạy theo hai con gà, hình bóng màu đen dường như cũng lấy lại sức sống sau nửa ngày nằm thè lưỡi thở vì nóng.

Từ sau khi con Bush chết vì ăn phải bả chó, nhà thằng Dung đã gần hai năm không nuôi con nào, nó mới mua con chó lai Becgie này cho bà Ngọc đỡ buồn những ngày nó sắp đi xa, nó đặt tên cho con chó nhỏ là ... Obama.

"Đàng nào lông cũng rặt một màu đen thôi mà, không phải sao, ngài tay ấm, hà hà ..."

Trước hè, vừa nghĩ đến kiệt tác của mình Dung lại nhếch mép cười ý vị, tay hý hoáy tuốt dây điện, xoắn nối các thứ. Nó đang tận dụng thời gian mát mẻ hiếm hoi để sửa đồ điện, nó hay ra mồ hôi tay, không nhân lúc trời mát mà sửa chờ chốc nữa hai tay ướt như đổ nước sửa đồ điện thì ối dồi ôi.

Cả nhà nó từ bố, mẹ đến nó đều viêm xoang, ngồi điều hòa là cái mũi biểu tình ngay. Bố mẹ nó từ ngày mới cưới nhau lập nghiệp bằng trại gà, ngày này tháng nọ dọn phân gà nên mũi sớm hỏng, còn bản thân nó thì zời biết, lớn lên là bị, chả ai hiểu tại sao.

Mẹ nó hay lẩm bẩm hồi trong bụng mẹ nó gián tiếp hít mùi phân gà nên mới khổ như thế, Dung cũng cảm thấy có lý.Thành ra trong nhà lắp hai cái điều hòa mà hôm nào nóng quá không chịu được mới dùng, đi kèm là hai máy phun sương.

- Cả quạt nước, cả ổ cắm v.v. cứ vài bữa lại bị chuột cắn dây. Bữa trước mẹ đánh thuốc không được à mẹ ?

Bà Ngọc phe phẩy cái mo cau, theo bà thì mùa hè bật quạt máy thổi chỉ một lúc là thành cá khô, vậy nên lúc nào ngồi không là bà lại vớ cái mo cau yêu quý mà phẩy, vừa phẩy vừa ngã người xuống phản ra điều khoan khoái lắm.

- Con chuột đó to như con mèo, thành tinh mất rồi, hồi trước bố mi ở nhà thấy, ghì nó gãy cả miếng gỗ có bắt được đâu! Mà họ chưa gửi gmail à ? Mẹ nghe nói điểm chuẩn Đại học KHXH Nhân Văn có tầm tám chục điểm, mi thi 93 điểm là có quyền chọn khoa đấy.

- Rồi mẹ, con định chọn Quan hệ công chúng.

- Sao không chọn Sử học, mẹ thấy mi ham lắm mà?

Ánh mắt Dung chợt sáng lên ngọn lửa hừng hực, chậm rãi nói.

- Nhưng học sử làm sao kiếm ra tiền mẹ ơi. Sử là đam mê, sau này con vẫn sẽ đọc, nhưng bây giờ con phải có tiền cái đã. Đến lúc đó con sẽ có công cụ để thực hiện đam mê.

Đứng dậy gác cái mo cau lên tủ, bà Ngọc thở dài.

- Ừ, làm sao thì làm, đừng học bố mi, vì đồng tiền bươn chải khắp nơi, nhìn sầu hết cả người. Obama, vô nhà ~

Từ lần trước ăn dép về sau, con Obama sẽ phanh cắm đầu xuống đất rồi cong đít chạy từ vườn vào sân mỗi khi nghe thấy tiếng dép lẹp kẹp kèm giọng quát của bà Ngọc.

"Phải rồi, trong cái nhà này đến tao còn hãi mẹ tao, huống chi là mi".

Dung tủm tỉm cười nhìn mẹ cầm dép lê lùa con Obama chạy khắp sân.

...

Nó chợt vùng dậy, vô thức xoa hai bên thái dương sau đó vặn cái eo đang biểu tình rồi lại nằm oặt xuống, mắt nhìn xuyên qua khe trướng thấy mặt trời đã bắt đầu hắt "tình yêu" của mình xuống muôn loài cùng khổ dưới mặt đất.

Một ngày nữa lại đến, nó xác nhận mình vẫn ở Đại Việt, ngoài kia thấp thoáng bóng dáng bụi tre khô dày, quấn bên trên là dây mây tua tủa gai, có vài chùm quả mây đã khô cong mà không thèm rụng.

Đùa gì, cả hiện thực lẫn "giấc mơ" nó đều là người miền trung, thứ cây tre vừa thấp vừa nhỏ vừa khô, gác lên bếp một thời gian cho bóng, khô tám phần lấy xuống đánh vào mông rất đau này, thứ cây mây vừa nhỏ vừa cứng vừa dai nhìn là biết làm roi đánh vào bắp chân rất đau kia lẫn lộn thế quái nào được.

Đừng hỏi vì sao nó biết mấy loại roi kia đánh vào đâu đau nhất, hỏi chính là "ông anh", "thằng em", "đứa bạn" v.v. chứ chắc chắn không phải nó ăn đòn của bà Ngọc với ông già.

Gió Lào lùa vào quân trướng khiến nó nhăn mặt, đã nóng lại khô như lò quay, mới giờ thìn (7-9h sáng) đã nóng không chịu được.

May mà hôm nay dừng quân ở đây chỉnh đốn một ngày, nó có thể nằm chườn đến trưa mới phải đến "điểm danh" với ông già.

Hẳn là ông già nhà nó cũng nhận ra mấy tháng này nó hơi quá sức, nếu không nó ngủ đến giờ này quân pháp của lão để yên mới lạ.

Đoạn nó đi về bàn tre ở góc quân trướng, cầm bình nước rót một cốc đầy rồi uống ừng ực. May quá, nước trong bình chưa bị hun nóng uống đến đâu dòng thanh lương lan đến đó. Nạp nước vào tâm trạng bớt bực dọc, nó ngồi lại chõng tre rồi lại đần mặt ra nhìn bụi mây.

Buông xuống cốc nước, nó lẩm bẩm.

"Trang Chu mộng điệp hay điệp mộng Trang Chu đây ..."

Đoạn mặt nó lại đần ra, lâm vào thế giới riêng, kế hoạch riêng của nó.

...

Thái Dương rồi sẽ chiếu rọi đại địa, nhất là con mẹ nó thái dương ở cái đất Hải Tây này, mặt trời treo cao đến đâu mấy đám mây lưa thưa tản ra đến đó. Gần trưa, mặt trời chói lóa nhấp nháy lên mặt với tên phàm nhân đang ngồi đần mặt kia như muốn nói "thiên thượng địa hạ duy ta độc tôn".

Nó lấy tay che ánh nắng chói chang, rồi nheo mắt nhìn mặt trời nhếch mép khinh thường, hằng tinh có rất nhiều loại.

Có loại quang minh phổ chiếu như sao khổng lồ xanh, có loại yếu nhược như sao lùn đỏ, lão tặc thiên mi chẳng qua cũng thường thôi.

Có một số người, những kẻ đặc biệt mạnh mẽ, đặc biệt có sức ảnh hưởng, bọn hắn không phải là hằng tinh, nhưng sự hiện hữu của bọn hắn trên đời đã cùng hằng tinh không có gì khác biệt.

Giả dụ như ông chú họ của nó, bản triều Thái Tổ - Lê Lợi, có thể ví như sao khổng lồ xanh, to lớn mà sáng chói, dù sử sách sau này họ Trịnh họ Nguyễn có tìm cách bôi đen cũng không làm sao che khuất được.

Lại tỉ dụ như chú họ của nó, bản triều Thái Tông - Lê Nguyên Long, có thể ví như siêu tân tinh, cũng sáng đấy, nhưng chưa ăn thua lắm, vì phương thức chiếu sáng quá cấp tiến nên chỉ được hơn mười năm thì tắt ngủm.

Cuối cùng là loại hằng tinh như ông già nó, không hào quang phổ chiếu như Thái Tổ, không "một phút huy hoàng rồi chợt tắt" như Thái Tông nhưng cũng là một phần quan trọng cấu thành nên vũ trụ nhà Lê.

Bọn hắn chiếu rọi cả Đại Việt, chấp chưởng thời đại, cai quản thiên hạ, thủ hộ văn hiến, trên thụ mệnh trời dưới chăm con đỏ. Thứ có thể ngăn bọn hắn tiếp tục chiếu rọi thiên hạ chỉ có thể là mệnh trời.

Thái Tổ thọ tận mà băng, đó là trời chỉ cho thọ đến đấy.

Thái Tông đối với huân quý ra tay tàn độc, không được ưa chuộng đến mức ấy thì băng ở vườn vải cũng là "ý trời".

Còn lão đầu, bây giờ chưa chết nhưng con mẹ nó không chết không có thiên lý, đời nào hai nước đánh trận lão cởi mũ giáp cho quân địch thấy mặt thì quân địch xuống ngựa vái lạy.

Thiên đạo cũng cần logic, vì vậy lão tú ở Chiêm Thành xong trên đường về phải bị bệnh chết, nếu không lão tú thêm vài lần Đại Việt không tốn một binh một tốt mà diệt nước Chiêm thì mặt mũi thiên đạo để đâu.

Nói đến ông già nó lại nhớ đến tướng lãnh thuộc hàng binh chủ như các ông Đinh Lễ, Lý Triện. Đánh đâu thắng đó, không ai đỡ nổi.

Làm trai cho đáng nên trai,

Xuống đông đông tĩnh, lên đoài đoài yên

Hai câu này hẳn là chỉ mấy người như các ông vậy.

Lý Triện cầm hai ngàn quân đánh tan cả vạn quân Đông Quan của Trần Trí, ép quân Minh lui vào thành cố thủ, giành lấy thế chủ động chiến lược cho quân Lam Sơn. Vương Thông đem viện quân sang thì hai ông liên hợp với nhau cầm năm ngàn quân chủ động dùng kế gậy ông đập lưng ông, vây đánh mà diệt năm sáu vạn quân của Vương Thông.

Trận nào cũng chủ động vây đánh quân địch đông gấp năm gấp mười mà phá được cả.

Nếu thiên đạo không sửa mấy lỗi bug như lão già nó, Đinh Lễ, Lý Triện thì mấy nước xung quanh biết sống làm sao. Vậy nên mấy người thuộc hàng binh chủ này phải chết, chết một cách lãng xẹt.

Bao giờ cũng vậy, chúng ta tự cho ta quyền phán xét lịch sử và áp đặt những suy nghĩ, tư duy chủ quan lên đối tượng lịch sử, để đề cao cái tôi hiểu biết của mình.

Thường thì, người ta không hiểu rằng bất kỳ ai, kể cả các bậc anh hùng vĩ nhân, có vô số lựa chọn khác nhau cho mỗi hành động. Mỗi hành động đó luôn tạo ra vô số hệ quả tương tác qua lại với lựa chọn của các đối tượng lịch sử khác, tương tác này khiến kết quả thu được không thể nào dự đoán được theo kiểu một cộng một bằng hai.

Chúng ta lại đánh giá họ sau khi đã biết hết tất cả những kết quả mà họ gây ra. Vì thế, việc chỉ trích lựa chọn của nhân vật lịch sử nào đó trông có vẻ hơi đần độn. Thay vì chỉ trích, hãy thử đưa bản thân mình vào bối cảnh quá khứ của họ, chúng ta thấy gì ?

Tuy nhiên, con người mà, ngàn đời qua bài học duy nhất con người rút ra được là không có bài học nào được rút ra cả, phê phán lịch sử cũng vậy.

Chúng ta thà đưa con mắt thịt đầy bụi trần đi quan sát lịch sử chứ không chịu nạp vào đầu thứ lịch sử tường minh, thuần túy mà tàn khốc.

Vì vậy chúng ta thà tin rằng Dương Thái Hậu có tư tình với Lê Hoàn chứ không phải Lê Hoàn cần họ Dương ủng hộ sau khi cướp ngôi từ tay họ Đinh.

Vì vậy chúng ta thà tin rằng vua Chế Mân vì cưới công chúa Huyền Trân cắt đất làm sính lễ chứ không phải Chế Mân thực tế không kiểm soát được mấy vùng đó nữa, để lại chỉ làm hại cho sự ổn định của Chiêm Thành.

Vì vậy chúng ta thà tin rằng Thái Tổ tuổi già nghe lời xàm tấu mà bắt Trần Nguyên Hãn chứ không phải tranh đấu giữa hai phe trung ương tập quyền - cắt đất phân phong.

Đáng tiếc, cũng là đáng quý, lịch sử là tường minh, là thuần túy, là tàn khốc như vậy.