Con người là một loài động vật kỳ quái, luôn thích hoài niệm về quá khứ, về những năm tháng của cái gọi là "ngày xưa". Rồi lại nuối tiếc vì không làm việc này, không đến nơi kia.

Suy cho cùng, cũng nào phải họ thực sự yêu quý những ngày tháng đó, có chăng là bởi vì người bạn tốt nhất là người bạn năm xưa, ngày tháng đã qua là những ngày vàng son nhung nhớ. Chả phải tự nhiên mà thời nào cũng có mấy quán cà phê bài trí theo kiểu của những thời đại cũ hơn. Đương nhiên là đồ uống bên trong thì cập nhật theo xu hướng mới nhất.

Lê Ý cũng vậy, nó cũng đang nhung nhớ cái thời còn con nít có thể thỏa mái chạy lăng xăng khắp nơi, trêu gà chọc chó mà không phải sợ mẹ nó dục cưới.

Bà Vân điên mất rồi, bốn đứa tỳ nữ bây giờ chịu áp lực của bà cũng phải bày ra đủ loại tư thế câu dẫn nó. Chiều hôm qua hai đứa Hạ Hiên, Thu Cúc trong lúc mát xa cho nó trong bồn tắm tay chân không đàng hoàng. Khều nó tí nữa thì thất thân, hỏi ra mới biết là ý của Hầu tước phu nhân.

Thôi, không trách chúng nó được, nô tỳ nghe lệnh làm việc mà thôi.

Vừa sáng ra đã thấy bốn đứa chúng nó chầu chực hiến ân cần. Xuân Lan dịu dàng e ấp, Hạ Hiên nhiệt tình dữ dội, Thu Cúc quyến rũ đằm thắm, Đông Trúc lạnh nhạt thanh cao.

Biết lại là trò câu dẫn của mẹ nó bày ra, nó day day thái dương rồi gọi Đông Trúc lấy hồ sơ tháng này cùng dự tính tháng sau đem vào cho nó kiểm tra.

Lần lượt rà soát từ vật tư đầu vào đến hàng hóa đầu ra. Rồi lại kiểm tra đến lương bổng của người làm công. Đến sản lượng lúa gạo dự kiến.

Cả cái Trấn Cẩm Giang 5800 miệng ăn đều là thân quyến thân binh của ông già nó cả.

Năm năm trước ông già nó nghe lời nó gọi một ngàn thân binh đem theo gia quyến từ Lôi Dương chạy lên Cẩm Thủy khai hoang lập trấn Cẩm Giang.

Trung thực mà nói là tái khai hoang mới đúng, trước thời Minh Thuộc ở đây vốn có dân cư sinh sống, sau này loạn lạc liên miên, dân cư tán loạn, ruộng nương hoang phế.

Năm năm như một ngày khai khẩn, đoàn người đã tái khai thác được gần bốn ngàn bốn trăm mẫu đất(1) ở phía Tây và phía Nam bờ Lỗi Giang.

Phía Đông Bắc thành trấn Cẩm Giang cũng tái khai khẩn thêm được hơn tám trăm mẫu. Tổng cộng đã có hơn năm ngàn hai trăm mẫu đất.

Tất cả số đất này nhà nó chỉ chiếm ba phần mười, còn lại đều chia cho từng hộ.

Mục tiêu trong vòng năm năm sau là khai khẩn thêm năm ngàn mẫu nữa ở bình nguyên Bình Xuyên phía đông.

Đến lúc đó cả trực tiếp lẫn gián tiếp nắm trong tay hơn vạn mẫu ruộng, lão Khôi có thể tự xưng là đại đại "phú nông" ở cái đất Đại Việt này.

Nói đến đại phú nông, nó thấy thời đại này năng suất lúa gạo thật thảm hại. Thế là nó lại phải đóng vai chuyên gia canh nông bất đắc dĩ phổ cập kiến thức làm ruộng.

Nói đùa cái gì, không gì kiếp trước nhà nó cũng là nông hộ. Từ nhỏ đã phụ giúp mẹ đánh phân chuồng, lớn lên một chút giúp thồ mạ, bón phân. Có mỗi đi cấy là nó chưa từng làm, là con trai duy nhất trong nhà được ưu tiên một chút như thế.

Việc nhà nông ngoại trừ tự tay cấy lúa ra có cái gì nó không biết.

Thế nên đầu tiên nó hướng dẫn dân trấn chọn lọc lúa giống. Người thời này cũng đã biết chọn hạt lúa giống đều, mẩy từ những ruộng ít sâu bệnh. Tuy nhiên họ lại chưa biết cách làm sạch lúa giống.

Nó hướng dẫn bọn chúng ngâm thóc giống đã chọn lọc qua nước muối loãng, cái này thì không có thiết bị đo, nó liền học bà nội nó thả quả trứng gà vào, trứng lửng lơ nửa nổi nửa chìm là được.

Bỏ lúa giống vào ngâm độ mười lăm phút rồi lại ngâm qua nước “ba sôi hai lạnh” độ dăm phút nữa sau đó đem xả sạch.

Làm xong hai bước này coi như giống đã sạch mầm bệnh phổ thông, có thể cho lúa giống uống no nước rồi đem đi ươm.

Tiếp theo lại hướng dẫn giữ khoảng cách cho mạ khi cấy. Người thời này thường có bệnh “tham”, sẵn giống ươm ra cứ cấy thật dày mà không biết rằng cấy càng dày thì cây lúa sẽ lấy hết dinh dưỡng của nhau, cuối cùng cây nào cũng còi cọc, sản lượng càng thấp.

Lại hướng dẫn nông hộ ủ phân chuồng, đào giun ủ phân hữu cơ.

Cuối cùng nó quy định mỗi thửa ruộng không được nhỏ hơn ba mẫu, nhà ai không đủ ba mẫu đất thì góp chung với nhà khác. Ruộng đã ít lại còn chừa đất làm bờ ngăn cách nữa thì thật là lãng phí.

Nhìn dự đoán sản lượng lúa trên toàn bộ mấy ngàn mẫu ruộng, Lê Ý nhíu mày hỏi Đông Trúc.

- Sao lại có hơn hai ngàn mẫu sản lượng thấp hơn rõ rệt thế này?

- Dạ, bẩm thiếu chủ, đất đai Cẩm Giang mới khai hoang bốn bề là núi, có Lỗi Giang chảy qua nhưng gần nửa số ruộng vẫn có địa thế cao, dẫn nước kiểu thông thường không sao vào được. Vụ Chiêm vừa rồi mọi người phải đắp bờ rồi tát từng gàu nước một đấy ạ.

Lê Ý trầm tư, thì ra là vì ruộng ít nước nên sản lượng thấp hơn trông thấy.

Ruộng lúa của Cẩm Giang sử dụng các thành tựu nông nghiệp mới, trải qua ba bốn năm thuần đất giờ đây mỗi mẫu một ngàn ba tới một ngàn bốn trăm cân một vụ không là vấn đề. Ba ngàn một trăm mẫu ruộng nước ước tính năm nay thu về bốn trăm vạn cân thóc.

Riêng đám ruộng cạn chỉ có năng suất tám chín trăm cân mỗi mẫu, tương đương với năng suất trung bình cả nước.

Hai ngàn một trăm mẫu ruộng cạn này nếu như có nước nôi đầy đủ, đạt được năng suất của ruộng nước thì mỗi năm Cẩm Giang có thể thu thêm ít nhất chín mươi lăm vạn cân thóc.

Tính sơ sơ số thóc này xay thành gạo cũng thu được ít nhất sáu mươi vạn cân gạo, bán gạo sỉ đã đáng giá gần ba ngàn tám trăm lượng bạc.

Nếu ủ thành rượu bán đi giá trị có thể tăng lên bao nhiêu? Với kỹ thuật hiện tại ở Cẩm Giang, sáu mươi vạn cân gạo cất lên bèo nhất cũng thu được ba mươi sáu vạn cân rượu.

Cứ lấy một vò mười cân mà tính, nếu bỏ sỉ nửa lượng bạc một vò thì tổng thu là một vạn tám ngàn lượng. Hiện tại thương hội Vĩnh Xương đang bỏ sỉ cho người Minh 0,6 đến 0,7 lượng bạc mỗi vò.

Chỉ tính thoáng qua mỗi năm số gạo kia có thể kiếm thêm gần hai vạn năm ngàn lượng đấy.

Đây chính là tiền, là mồ hôi, là máu. Bảo Lê Ý không xót ruột sao được.

Đông Trúc thấy Lê Khôi đi vào thì thi lễ rồi lui ra.

Lê Khôi nhìn thằng quý tử đang gõ bàn suy nghĩ cũng không làm phiền, tìm một cái võng cạnh ao nằm vắt vẻo thả hồn lên mây.

Lê Ý nghĩ mãi không kiếm được cách phá thế khó liền nhìn thấy ông già nó ánh mắt vô định nhìn lên trời.

- Bố không ở sảnh ngoài chung vui với binh lính à.

- Ờ, hơi mệt mỏi, muốn nằm nghỉ ngơi một chút. Mi đang suy tính gì mà nhập thần thế, lão già ta bước vào cũng không nhận ra?

- Năm nay nhà ta mất trắng gần bốn ngàn lượng bạc, mà không, phải là hai vạn năm ngàn lượng mới đúng. Nếu con không giải quyết được thì từ nay về sau năm nào cũng mất. Thật là buồn rầu á.

- Ồ, ai mà có thể cướp được tiền của tên tiểu tham tài mi? Thật là can đảm, lão đầu ta cũng phải bái phục, ha ha ha.

Lê Khôi nghe thấy con trai chịu thiệt ra điều khoan khoái lắm, cười tỉnh cả người.

- Là lão tặc thiên, tại sao lão lại khiến hai ngàn mẫu đất nhà ta khai khẩn được ở trên cao thế, chỗ thấp cũng một trượng, chỗ cao cả trượng rưỡi so với mặt sông.

Lê Khôi không trêu chọc nổi nữa, nghiêm túc hỏi.

- Trồng lúa trên đấy không được à ?

- Không phải không được mà năng suất thấp, vụ chiêm năm nay ước đoán chỉ đạt tám trăm đến chín trăm cân một mẫu.

{Huỵch} Lê Khôi rơi từ trên võng xuống đất.

- Cái gì? Tám chín trăm cân một vụ mà mi còn chê ít ? Thế hơn ba ngàn mẫu còn lại năng suất bình quân bao nhiêu?

Lê Ý có chút thông cảm nhìn ông già.

“Mai kia mình lai tạo giống lúa mới thành công, lại bón phân hóa học nâng năng suất lên hơn hai ngàn cân một mẫu không biết mồm ông già có rớt xuống đất không.”

Càng nghĩ càng thú vị nó nhếch mép phun ra con số.

- Một ngàn ba đến một ngàn bốn trăm cân một mẫu, mi không đùa lão già ta đấy chứ ?

Không trách Lê Khôi, mấy năm nay lão chạy khắp thiên nam địa bắc. Từ Tây đạo lại xuống Nghệ An, hết đề phòng Chiêm Thành lại dẹp loạn Tây Bắc v.v. đúng là lão không có thời gian để ý mấy chuyện lặt vặt này thật.

- Từ năm Đại Bảo thứ hai (1441) ruộng nước của ta đã vượt một ngàn cân mỗi mẫu. Đất càng ngày càng thuần, đến nay mấy năm liền năng suất đều tăng trưởng. Giấy tờ đều báo đến chỗ chú Long, chú ấy đã sai thêm người về Cẩm Giang học tập cặn kẽ. Đáng tiếc năm ngoái chú ấy băng hà. Triều đình lắm sự nhiễu nhương, nếu không vụ Chiêm năm nay ắt là vụ đầu tiên đại trà ở lộ Thanh Hóa, sang năm hẳn là phổ cập ra cả nước.

Lê Khôi há mồm ngáp ngáp, lại không nói nên lời gì, phải biết năng suất lúa bình quân thời này loanh quanh tám chín trăm cân mỗi mẫu mà thôi, dù là năm được mùa cũng hiếm khi vượt quá một ngàn một trăm cân mỗi mẫu.

Lê Ý lại nói tiếp.

- Vụ mùa năm nay sẽ không trồng lúa mà chuyển sang trồng đậu tương.

Lê Khôi nhíu mày.

- Sản lượng lúa cao thế vì sao không trồng lại đi trồng đậu?

Lê Ý ngẫm nghĩ một lát, từ tốn hỏi.

- Bố nói cho con nghe, bố có thể làm việc liên tục ba bốn ngày không nghỉ sao?

Lê Khôi lắc đầu.

- Không thể.

Lê Ý hỏi tiếp.

- Nếu con nhất quyết bắt bố làm việc liên tục không nghỉ đây ?

Lê Khôi ngờ ngợ

- Thì hiệu suất công việc của ta sẽ sụt giảm, thậm chí ngất xỉu.

Lê Ý vỗ tay.

- Chính là lý này, đất đai cũng cần nghỉ ngơi, khôi phục. Mà cây đậu là cây dưỡng đất, mỗi trồng hai đến ba vụ lúa thì phải trồng một vụ đậu cho đất nghỉ ngơi, lấy lại sinh lực. Nếu không đất đai tốt đến mấy cũng sẽ dần cằn cỗi, sẽ biến thành đất cát không trồng trọt được gì nữa.

Lê Ý thấm một miếng nước chè, lại nói.

- Đó là chưa kể, trên cây lúa có những loại sâu bệnh chỉ phù hợp với lúa, ta trồng đậu lên đất, chúng không có vật chủ thì sẽ bị tuyệt diệt. Đây chính là biện pháp chống sâu bệnh mà không phải tốn công. Một mũi tên trúng hai ba con chim to chẳng phải hay lắm sao.

*Chú thích: Một mẫu Việt bằng 3600m2 ~ 5,4 mẫu TQ.