"Nếu đề thi thật sự bị lộ, sẽ có quá nhiều hệ lụy trong đó." Ôn Đình Trạm im lặng một lúc rồi mới nói.
Đề thi Hương xưa nay đều do quan chủ khảo và quan phó khảo cùng bàn bạc nhưng do quan chủ khảo là chính, dù sao quan chủ khảo chính là học sĩ của Hàn Lâm Viện, có chức quan, lại đóng vai trò chính. Nếu một quan phó khảo có thể khẳng định vững chắc vào đề thi mình đưa ra trước khi bước vào trường thi thì hoặc là do ông ta có thể mua được quan chủ khảo, hoặc là do có người để lộ bí mật quan chủ khảo là ai. Ông ta dựa trên nghiên cứu về quan chủ khảo, chọn lọc kĩ càng lúc ra đề thi, dù cho quan phó khảo còn lại có ra ý kiến khác thì cũng có thể nắm chắc phân nửa. Nếu trường hợp này đều không phải, vậy cũng chỉ có thể chứng tỏ Ngoại liêm canh giữ ngoài trường thi đã bị mua chuộc, sau khi ra đề, quan phó khảo này phối hợp với Ngoại liêm truyền tin ra.
Ba trường hợp này, bất kể là cái nào hệ lụy đều rất lớn.
"Tốn nhiều công sức loằng ngoằng như vậy để truyền đề thi ra ngoài, tại sao lại để người khác lấy được, hơn nữa còn là người không tin cậy như thế?" Dạ Dao Quang hơi khó hiểu.
Luật lệ triều đại này: Phàm là người gian dối trong khoa cử như mang phao, thi hộ, mua chuộc, đi cửa sau và những kẻ liên đới đều bị xử tử hình.
Học lâu như vậy, Dạ Dao Quang vẫn nhớ một số luật lệ, có thể coi là nghiêm khắc nhất trong các thời đại trước giờ vì Thái tổ chủ trương tuyển chọn nhân tài, thu nhận những người mới thực sự. Đây là luật lệ do Thái Tổ sửa đổi. Dạ Dao Quang không tin những người này không sợ chết, không thể tiết lộ đề thi ra ngoài.
"Bảo mật cao thế nào cũng khó tránh khỏi có chỗ sơ hở." Tần Đôn nói:
"Tiểu Khu cậu quên rồi sao, những buổi học cuối cùng sơn trưởng giảng cho chúng ta, không phải cũng có chuyện tương tự sao."
Thực ra từ tháng ba năm nay tất cả học trò muốn tham gia khoa cử đều do sơn trưởng giảng bài. Bài giảng là về một số kĩ năng thi cử và một số phương hướng đề thi mấy học viện bọn họ cùng dự đoán, cuối cùng tập trung kể những câu chuyện gian dối trong kì thi và hậu quả nghiêm trọng của nó. Trong đó có một chuyện mà sơn trưởng không kể tên là nhân vật nào trong lịch sử, chỉ nói có một vị quan chủ khảo nhận hối lộ của một nhà giàu, nhà đó có con trai ruột và hai cháu trai đi thi, hy vọng quan chủ khảo bật đèn xanh hỗ trợ liền phái hạ nhân của mình đem tặng ba vạn lượng, mỗi người một vạn. Nào ngờ người này là một kẻ ngu ngốc, lặng lẽ đem tặng còn không hiểu chuyện, oang oang cái miệng đòi quan chủ khảo viết biên nhận đã nhận tiền cho lão gia nhà bọn họ. Chuyện này vì thế mà bị lộ ra ngoài, còn chưa bắt đầu thi, quan chủ khảo và người đi hối lộ đã bị trừng phạt nghiêm khắc.
"Đúng, tiểu Khu, giống như cậu nói, người tài giỏi đến đâu đằng sau đều có một đồng đội ngu như heo." Lục Vĩnh Điềm liền nói, câu này là câu Dạ Dao Quang dùng để hình dung Ôn Đình Trạm và Lục Vĩnh Điềm, lúc này lại bị Lục Vĩnh Điềm học được.
"Cậu nghe được đề thi là gì à?" Ôn Đình Trạm quay sang nhìn Lục Vĩnh Điềm.
"Ban đầu ta không để ý, chỉ nghe thấy câu cuối cùng trong đề là gì mà... chuyện có thể xa..." Lục Vĩnh Điềm có chút ngượng ngùng giơ tay gãi đầu.
Ôn Đình Trạm bỗng nhíu mày, ba vòng thi Hương đều có hình thức cố định, vòng đầu đương nhiên là một bài thơ, một bài phú. Vòng thứ hai chắc là thi chép sách, dùng từ ngữ của các bậc thánh hiền thời xưa để giải thích nghĩa lý. Vòng thứ ba nhiều khả năng sẽ là mặc nghĩa. Mặc nghĩa tức là soạn ra một vấn đề trong kinh thư, yêu cầu thí sinh trả lời câu gốc trong kinh thư. Còn về sách luận, luận lịch sử và chính trị đương thời thông thường phải đến thi Hội chọn tiến sĩ mới có, nếu là thi Đình thì cơ bản sẽ ra đề theo ý của bệ hạ.
Theo như Lục Vĩnh Điềm nói, chắc là hắn nghe được đề thi vòng thứ ba.
"Chuyện có thể xa?" Dạ Dao Quang nghĩ mãi cũng thật không ra bốn chữ này lấy từ đâu, như vậy thì lập ý kiểu gì, nếu trình bày thì phải trả lời như thế nào?
"Cậu có nghe lầm không?"
"Ta cũng không biết..." Chính Lục Vĩnh Điềm cũng không xác định.
"Khổng Tử nói: Các học trò sao lại không học Thi Kinh chứ? Thi Kinh có thể biểu đạt cảm xúc, có thể quan sát xã hội và tự nhiên, có thể kết giao bạn bè, có thể trào phúng, quở trách, oán thán, đả kích chuyện bất công. Gần có thể phục vụ cha mẹ, xa có thể phục vụ vua chúa, còn có thể biết được tên của không ít các loài động thực vật." Có lẽ bắt nguồn từ đây." Ôn Đình Trạm nhẹ giọng trả lời.
"Đúng, đúng." Lục Vĩnh Điềm vội vàng nói:
"Vậy xem ra ta không nghe lầm."
"Nếu không..." Ôn Đình Trạm lắc đầu:
"Nếu lấy câu “Chuyện có thể xa” này để ra đề có vẻ khá dễ hiểu, giới hạn cũng nhiều, cũng không phải một đề thi hay, chỉ e dâng lên bệ hạ cũng sẽ khiến bệ hạ không hài lòng."
"Vậy phải ra đề như thế nào mới không coi là kém?" Dạ Dao Quang hỏi.
Vẻ mặt Lục Vĩnh Điềm và Tần Đôn cũng nhìn Ôn Đình Trạm đầy mong đợi, Ôn Đình Trạm cười một tiếng: "Chuyện có thể xa kém hơn thơ có thể oán."
"Hay!" Tần Đôn liền giơ ngón tay cái lên:
"Thơ có thể oán, lấy thơ oán thán đả kích chính trị bên trên, lấy thơ ca để vạch trần những sự việc, hiện tượng, hành vi bất công bất chính bất bình. Đề thi này vừa ra có thể nhìn thấy trên đời có bao nhiêu văn nhân có lòng và sự dũng cảm."
"Nếu ra đề như thế, bị lộ cũng không sao." Ôn Đình Trạm nhẹ giọng cười nói:
"Đúng như Đôn tử nói, điều muốn thi là lòng dạ và sự dũng cảm, có người đã nhận được từ lâu cũng chưa chắc dám nói thẳng, cũng có lẽ là do không có sự dũng cảm và tấm lòng này."
"Chuyện có thể xa, thơ có thể oán?" Lục Vĩnh Điềm bối rối, hắn hoài nghi cái mình nghe thấy thực ra là câu đằng sau.
"Đừng suy nghĩ nhiều, đây mà là đề thi thật, cũng không thi đến cậu." Tần Đôn ngăn chặn khúc mắc của Lục Vĩnh Điềm. Lục Vĩnh Điềm thi khoa võ, đề văn tương đối đơn giản, hơn nữa trường thi cũng khác với bọn họ, chỉ thi một vòng, sau đó đến trường thi khoa võ thi võ.
"Không còn sớm nữa, Doãn Hòa và tiểu Khu đi cả một đường tới đây, chúng ta không quấy rầy hai người nghỉ ngơi nữa."
Sân có hai lối vào là vì bọn hắn định ở chung với nhau. Vốn Văn Du cũng định ở cùng, có điều gặp vị hôn thê, người nhà vợ đương nhiên muốn chăm sóc hắn, đây là chuyện không thể từ chối. Vì vậy Tần Đôn và Lục Vĩnh Điềm sống ở lối vào thứ nhất, Dạ Dao Quang và Ôn Đình Trạm ở lối thứ hai.
Quả thực đã đi đường cả ba ngày, Dạ Dao Quang hơi buồn ngủ, cũng chẳng buồn lo chuyện của bọn họ. Vì thế cô liền đi tắm rửa súc miệng rồi nằm trên giường. Ngủ ngon một đêm, ngày hôm sau chăm sóc đầy đủ tinh thần, Dạ Dao Quang dùng bữa sáng. Còn hai ngày nữa là đến ngày thi, Ôn Đình Trạm quyết định dẫn Dạ Dao Quang đi dạo xung quanh một chút.
Ban ngày các lầu xanh đều nghỉ kinh doanh, xung quanh trường thi ngoài các hoa lâu dày đặc, buôn bán đương nhiên cũng phát triển. Ôn Đình Trạm tất nhiên sẽ dẫn Dạ Dao Quang đến những chỗ này thăm quan, các cảnh đẹp ở xa thì không có thời gian.
"Ơ, Trạm ca, ở đây đang đặt Giải nguyên (*) này!" Bước đến một quán trà tên là lầu Giải Nguyên, bên trong tiếng người huyên náo, tiếng la hét đặt tiền cược truyền đi rất xa. Quán có ba tầng, mỗi tầng từ trên xuống dưới càng thêm náo nhiệt, trong đại sảnh tầng tầng một đầy ắp người. Dạ Dao Quang mặc dù không thích đi góp vui, nhưng cô nghe thấy tên của Ôn Đình Trạm.
"Vị tiếp theo trong quán chúng ta cược người có khả năng đoạt được danh hiệu Giải nguyên đứng đầu thi Hương nhất chính là Kỳ Úc công tử được bệ hạ khâm phong - Ôn Đình Trạm huyện Lư Lăng, đặt tiền cược một ăn một. Ngày kia là lúc vào trường thi, hôm nay là ngày đặt cược cuối cùng, mọi người mua xong thì bỏ tay ra, nhanh đặt tiền cược nhanh, đặt tiền cược."
"Trạm ca, chàng thật chẳng đáng tiền." Dạ Dao Quang không nhịn được cười bảo.
***
(*) Giải nguyên: Người đứng đầu kì thi Hương.
Đề thi Hương xưa nay đều do quan chủ khảo và quan phó khảo cùng bàn bạc nhưng do quan chủ khảo là chính, dù sao quan chủ khảo chính là học sĩ của Hàn Lâm Viện, có chức quan, lại đóng vai trò chính. Nếu một quan phó khảo có thể khẳng định vững chắc vào đề thi mình đưa ra trước khi bước vào trường thi thì hoặc là do ông ta có thể mua được quan chủ khảo, hoặc là do có người để lộ bí mật quan chủ khảo là ai. Ông ta dựa trên nghiên cứu về quan chủ khảo, chọn lọc kĩ càng lúc ra đề thi, dù cho quan phó khảo còn lại có ra ý kiến khác thì cũng có thể nắm chắc phân nửa. Nếu trường hợp này đều không phải, vậy cũng chỉ có thể chứng tỏ Ngoại liêm canh giữ ngoài trường thi đã bị mua chuộc, sau khi ra đề, quan phó khảo này phối hợp với Ngoại liêm truyền tin ra.
Ba trường hợp này, bất kể là cái nào hệ lụy đều rất lớn.
"Tốn nhiều công sức loằng ngoằng như vậy để truyền đề thi ra ngoài, tại sao lại để người khác lấy được, hơn nữa còn là người không tin cậy như thế?" Dạ Dao Quang hơi khó hiểu.
Luật lệ triều đại này: Phàm là người gian dối trong khoa cử như mang phao, thi hộ, mua chuộc, đi cửa sau và những kẻ liên đới đều bị xử tử hình.
Học lâu như vậy, Dạ Dao Quang vẫn nhớ một số luật lệ, có thể coi là nghiêm khắc nhất trong các thời đại trước giờ vì Thái tổ chủ trương tuyển chọn nhân tài, thu nhận những người mới thực sự. Đây là luật lệ do Thái Tổ sửa đổi. Dạ Dao Quang không tin những người này không sợ chết, không thể tiết lộ đề thi ra ngoài.
"Bảo mật cao thế nào cũng khó tránh khỏi có chỗ sơ hở." Tần Đôn nói:
"Tiểu Khu cậu quên rồi sao, những buổi học cuối cùng sơn trưởng giảng cho chúng ta, không phải cũng có chuyện tương tự sao."
Thực ra từ tháng ba năm nay tất cả học trò muốn tham gia khoa cử đều do sơn trưởng giảng bài. Bài giảng là về một số kĩ năng thi cử và một số phương hướng đề thi mấy học viện bọn họ cùng dự đoán, cuối cùng tập trung kể những câu chuyện gian dối trong kì thi và hậu quả nghiêm trọng của nó. Trong đó có một chuyện mà sơn trưởng không kể tên là nhân vật nào trong lịch sử, chỉ nói có một vị quan chủ khảo nhận hối lộ của một nhà giàu, nhà đó có con trai ruột và hai cháu trai đi thi, hy vọng quan chủ khảo bật đèn xanh hỗ trợ liền phái hạ nhân của mình đem tặng ba vạn lượng, mỗi người một vạn. Nào ngờ người này là một kẻ ngu ngốc, lặng lẽ đem tặng còn không hiểu chuyện, oang oang cái miệng đòi quan chủ khảo viết biên nhận đã nhận tiền cho lão gia nhà bọn họ. Chuyện này vì thế mà bị lộ ra ngoài, còn chưa bắt đầu thi, quan chủ khảo và người đi hối lộ đã bị trừng phạt nghiêm khắc.
"Đúng, tiểu Khu, giống như cậu nói, người tài giỏi đến đâu đằng sau đều có một đồng đội ngu như heo." Lục Vĩnh Điềm liền nói, câu này là câu Dạ Dao Quang dùng để hình dung Ôn Đình Trạm và Lục Vĩnh Điềm, lúc này lại bị Lục Vĩnh Điềm học được.
"Cậu nghe được đề thi là gì à?" Ôn Đình Trạm quay sang nhìn Lục Vĩnh Điềm.
"Ban đầu ta không để ý, chỉ nghe thấy câu cuối cùng trong đề là gì mà... chuyện có thể xa..." Lục Vĩnh Điềm có chút ngượng ngùng giơ tay gãi đầu.
Ôn Đình Trạm bỗng nhíu mày, ba vòng thi Hương đều có hình thức cố định, vòng đầu đương nhiên là một bài thơ, một bài phú. Vòng thứ hai chắc là thi chép sách, dùng từ ngữ của các bậc thánh hiền thời xưa để giải thích nghĩa lý. Vòng thứ ba nhiều khả năng sẽ là mặc nghĩa. Mặc nghĩa tức là soạn ra một vấn đề trong kinh thư, yêu cầu thí sinh trả lời câu gốc trong kinh thư. Còn về sách luận, luận lịch sử và chính trị đương thời thông thường phải đến thi Hội chọn tiến sĩ mới có, nếu là thi Đình thì cơ bản sẽ ra đề theo ý của bệ hạ.
Theo như Lục Vĩnh Điềm nói, chắc là hắn nghe được đề thi vòng thứ ba.
"Chuyện có thể xa?" Dạ Dao Quang nghĩ mãi cũng thật không ra bốn chữ này lấy từ đâu, như vậy thì lập ý kiểu gì, nếu trình bày thì phải trả lời như thế nào?
"Cậu có nghe lầm không?"
"Ta cũng không biết..." Chính Lục Vĩnh Điềm cũng không xác định.
"Khổng Tử nói: Các học trò sao lại không học Thi Kinh chứ? Thi Kinh có thể biểu đạt cảm xúc, có thể quan sát xã hội và tự nhiên, có thể kết giao bạn bè, có thể trào phúng, quở trách, oán thán, đả kích chuyện bất công. Gần có thể phục vụ cha mẹ, xa có thể phục vụ vua chúa, còn có thể biết được tên của không ít các loài động thực vật." Có lẽ bắt nguồn từ đây." Ôn Đình Trạm nhẹ giọng trả lời.
"Đúng, đúng." Lục Vĩnh Điềm vội vàng nói:
"Vậy xem ra ta không nghe lầm."
"Nếu không..." Ôn Đình Trạm lắc đầu:
"Nếu lấy câu “Chuyện có thể xa” này để ra đề có vẻ khá dễ hiểu, giới hạn cũng nhiều, cũng không phải một đề thi hay, chỉ e dâng lên bệ hạ cũng sẽ khiến bệ hạ không hài lòng."
"Vậy phải ra đề như thế nào mới không coi là kém?" Dạ Dao Quang hỏi.
Vẻ mặt Lục Vĩnh Điềm và Tần Đôn cũng nhìn Ôn Đình Trạm đầy mong đợi, Ôn Đình Trạm cười một tiếng: "Chuyện có thể xa kém hơn thơ có thể oán."
"Hay!" Tần Đôn liền giơ ngón tay cái lên:
"Thơ có thể oán, lấy thơ oán thán đả kích chính trị bên trên, lấy thơ ca để vạch trần những sự việc, hiện tượng, hành vi bất công bất chính bất bình. Đề thi này vừa ra có thể nhìn thấy trên đời có bao nhiêu văn nhân có lòng và sự dũng cảm."
"Nếu ra đề như thế, bị lộ cũng không sao." Ôn Đình Trạm nhẹ giọng cười nói:
"Đúng như Đôn tử nói, điều muốn thi là lòng dạ và sự dũng cảm, có người đã nhận được từ lâu cũng chưa chắc dám nói thẳng, cũng có lẽ là do không có sự dũng cảm và tấm lòng này."
"Chuyện có thể xa, thơ có thể oán?" Lục Vĩnh Điềm bối rối, hắn hoài nghi cái mình nghe thấy thực ra là câu đằng sau.
"Đừng suy nghĩ nhiều, đây mà là đề thi thật, cũng không thi đến cậu." Tần Đôn ngăn chặn khúc mắc của Lục Vĩnh Điềm. Lục Vĩnh Điềm thi khoa võ, đề văn tương đối đơn giản, hơn nữa trường thi cũng khác với bọn họ, chỉ thi một vòng, sau đó đến trường thi khoa võ thi võ.
"Không còn sớm nữa, Doãn Hòa và tiểu Khu đi cả một đường tới đây, chúng ta không quấy rầy hai người nghỉ ngơi nữa."
Sân có hai lối vào là vì bọn hắn định ở chung với nhau. Vốn Văn Du cũng định ở cùng, có điều gặp vị hôn thê, người nhà vợ đương nhiên muốn chăm sóc hắn, đây là chuyện không thể từ chối. Vì vậy Tần Đôn và Lục Vĩnh Điềm sống ở lối vào thứ nhất, Dạ Dao Quang và Ôn Đình Trạm ở lối thứ hai.
Quả thực đã đi đường cả ba ngày, Dạ Dao Quang hơi buồn ngủ, cũng chẳng buồn lo chuyện của bọn họ. Vì thế cô liền đi tắm rửa súc miệng rồi nằm trên giường. Ngủ ngon một đêm, ngày hôm sau chăm sóc đầy đủ tinh thần, Dạ Dao Quang dùng bữa sáng. Còn hai ngày nữa là đến ngày thi, Ôn Đình Trạm quyết định dẫn Dạ Dao Quang đi dạo xung quanh một chút.
Ban ngày các lầu xanh đều nghỉ kinh doanh, xung quanh trường thi ngoài các hoa lâu dày đặc, buôn bán đương nhiên cũng phát triển. Ôn Đình Trạm tất nhiên sẽ dẫn Dạ Dao Quang đến những chỗ này thăm quan, các cảnh đẹp ở xa thì không có thời gian.
"Ơ, Trạm ca, ở đây đang đặt Giải nguyên (*) này!" Bước đến một quán trà tên là lầu Giải Nguyên, bên trong tiếng người huyên náo, tiếng la hét đặt tiền cược truyền đi rất xa. Quán có ba tầng, mỗi tầng từ trên xuống dưới càng thêm náo nhiệt, trong đại sảnh tầng tầng một đầy ắp người. Dạ Dao Quang mặc dù không thích đi góp vui, nhưng cô nghe thấy tên của Ôn Đình Trạm.
"Vị tiếp theo trong quán chúng ta cược người có khả năng đoạt được danh hiệu Giải nguyên đứng đầu thi Hương nhất chính là Kỳ Úc công tử được bệ hạ khâm phong - Ôn Đình Trạm huyện Lư Lăng, đặt tiền cược một ăn một. Ngày kia là lúc vào trường thi, hôm nay là ngày đặt cược cuối cùng, mọi người mua xong thì bỏ tay ra, nhanh đặt tiền cược nhanh, đặt tiền cược."
"Trạm ca, chàng thật chẳng đáng tiền." Dạ Dao Quang không nhịn được cười bảo.
***
(*) Giải nguyên: Người đứng đầu kì thi Hương.
