Lâm Bắc Phàm buông đũa xuống, đoạn nghiêm túc nói: “Đạo làm quan thứ nhất mà bản quan muốn dạy các học trò là đạo chỗ đứng! Đạo chỗ đứng chính là chỗ đứng khi chúng ta làm quan, chúng ta làm quan để làm gì! Bản quan nghĩ tới nghĩ lui và đã tổng kết thành bốn từ: Vì nước vì dân!”
Diêu Chính lập tức gật đầu: “Tế tửu đại nhân nói rất đúng!”
“Vì nước vì dân, lấy dân làm gốc, có dân mới có đất nước, thế nên trước hết bản quan phải xuất phát từ dân chúng! Chúng ta thường hay nói bách tính khổ cực, chúng ta cũng biết nỗi khổ của dân chúng, thế nhưng trên thực tế họ còn… khổ hơn so với tưởng tượng của chúng ta!”
Lâm Bắc Phàm uống một ngụm rượu, đoạn tiếp tục nói: “Thế nên bản quan đã cho bọn họ tiếp xúc với những người ở tầng lớp dưới để tìm hiểu về những nỗi khổ trong dân gian! Diêu đại nhân, ta hỏi ngươi, một ông già tuổi đã gần đất xa trời mà vẫn phải đi khiêng kiệu kiếm tiền, ngươi nói xem ông già đó có khổ không?”
Diêu Chính gật đầu: “Khổ!”
“Diêu đại nhân, ta hỏi ngươi, gia đình nghèo khó chỉ có thể bán con gái đi làm người ở để nuôi sống cả nhà từ già đến trẻ, ngươi nói xem có khổ không?”
Diêu Chính tiếp tục gật đầu: “Khổ!”
“Diêu đại nhân, ta lại hỏi ngươi, người trẻ tuổi khỏe mạnh, cuối cùng chỉ đành làm ăn mày lang thang đầu đường xó chợ, ngươi nói xem có khổ không?”
“Chuyện này…”
Diêu Chính liếc nhìn Lâm Bắc Phàm, đoạn nói: “Tế tửu đại nhân, hạ quan thấy hắn ta không khổ! Bản thân hắn ta có tay có chân, cơ thể khỏe mạnh, hoàn toàn có thể làm việc nuôi sống bản thân, ấy vậy mà hắn ta lại không muốn lao động khổ cực, đúng là đáng đời!”
Lâm Bắc Phàm mỉm cười, hắn lắc đầu: “Diêu đại nhân, ngươi chỉ nhìn được vẻ bề ngoài mà không thấy được nội tâm của hắn ta! Mặc dù hắn ta không khổ trong cuộc sống nhưng hắn ta lại khổ trong lòng! Bởi lẽ hắn ta không trông thấy một chút hi vọng nào cả, cũng không nhìn thấy cơ hội chuyển mình, người có rất nhiều hoài bão mà lại không thể thực hiện, thế nên hắn ta mới khiến chính bản thân mình trở nên mờ nhạt!”
Hắn liếc nhìn người bên cạnh mình, đoạn bảo: “Kiểu khổ này gọi là nỗi khổ có tài mà không gặp thời, nỗi khổ uất ức vì không thành công! Diêu đại nhân, chắc ngươi cũng đã từng được trải nghiệm!”
“Hóa ra là vậy!”
Diêu đại nhân uống một ngụm rượu, nhớ lại quá khứ, trông hắn ta lại khổ sở hơn: “Đúng là rất khó khăn!”
“Thế nên bản quan mới để bọn họ đi trải nghiệm dân tình! Chỉ cần sau này khi được lên làm quan bọn họ nhớ lại những khung cảnh ngày hôm nay thì trong lòng sẽ biết cảm thông, có thể bênh vực dân chúng, như vậy là bản quan đã hài lòng rồi!”
“Tế tửu đại nhân nói đúng lắm, hạ quan kính ngươi một ly!”
Hai người cụng ly và uống cạn.
Lâm Bắc Phàm tiếp tục nói: “Đạo làm quan thứ hai mà bản quan muốn dạy các học trò là đạo nghị luận! Đạo nghị luận tức là cách nhìn nhận một vấn đề nào đó, thấy được mặt tốt nhưng cũng phải thấy được mặt xấu! Thấy được hiện tượng nhưng cũng phải thấy được bản chất!”
“Lấy chuyện ông già khiêng kiệu cho người trẻ tuổi làm ví dụ!”
“Từng đọc sách của Khổng Tử, Mạnh Tử thì đều biết làm như vậy là không đúng, người già không thể khiêng kiệu cho người trẻ tuổi, người trẻ tuổi không thể ngồi kiệu cho người già khiêng, bằng không sẽ vi phạm đạo đức lẽ thường!”
“Thế nhưng chúng ta hãy nhìn nhận dưới một góc độ khác!”
“Người già có làm sai điều gì không? Hắn ta chẳng làm sai gì cả, hắn ta chỉ đành làm những việc nặng nhọc như vậy vì muốn được sống, muốn được miếng cơm ăn! Nếu hắn ta không làm thì chỉ còn nước chết đói!”
“Còn người trẻ tuổi có làm sai gì không? Hắn ta cũng chẳng làm sai gì cả, bởi lẽ hắn ta bỏ tiền ra, đã bỏ tiền ra thì phải được hưởng sự phục vụ xứng đáng với số tiền đó! Nếu hắn ta không ngồi kiệu thì hai người già kia có thể sẽ chết đói!”
“Mọi người đều không làm sai gì cả…”
Lâm Bắc Phàm xòe tay ra, hỏi: “Chẳng lẽ đạo của Khổng Tử, Mạnh Tử sai rồi sao?”
“Chuyện này…” Diêu đại nhân không nói nên lời, không thể trả lời được.
Lâm Bắc Phàm mỉm cười: “Đạo của Khổng Tử và Mạnh Tử khuyên chúng ta phải kính già yêu trẻ, nếu chúng ta không kính già yêu trẻ thì già trẻ không có tôn ti trật tự gì cả, lí luận làm người cũng không còn nữa, và thế giới này sẽ loạn lên!”
Diêu đại nhân khẽ gật đầu: “Đúng vậy!”
“Nếu mọi người đều không sai thì rốt cuộc ai mới là người sai?” Lâm Bắc Phàm hỏi.
“Chuyện này…” Diêu Chính lại không biết trả lời thế nào.
“Thực ra chẳng ai sai cả, chỉ là xuất phát điểm của mọi người không giống nhau mà thôi! Khổng Tử và Mạnh Tử đã nhắc đến những đạo đức tốt đẹp kính già yêu trẻ để giáo dục, cảm hóa thiên hạ! Hai người già kia muốn sống thì chỉ đành đi khiêng kiệu cho người trẻ tuổi! Người trẻ tuổi bỏ tiền ra nên tất nhiên phải được hưởng sự phục vụ tương ứng!”
“Bán con gái đi làm người ở, người trẻ tuổi đi ăn xin cũng giống vậy!”
“Thế nên…”
Lâm Bắc Phàm mỉm cười: “Bản quan muốn nói với các học trò rằng có rất nhiều chuyện không phải chỉ có đen hay trắng mà hoàn toàn không có một đáp án tiêu chuẩn! Có rất nhiều chuyện chúng ta phải kết hợp thực tế vào để suy nghĩ! Có như vậy khi lên làm quan chúng ta mới tỉnh táo, thỏa đáng mọi mặt, lo nghĩ cho dân chứ không thi hành chính sách một cách bừa bãi!”
“Hiểu rồi hiểu rồi…” Diêu Chính kính Lâm Bắc Phàm một ly.
“Đạo làm quan thứ ba mà bản quan muốn dạy cho các học trò là đạo chọn lựa! Đạo chọn lựa tức là phải biết làm thế nào, khi gặp chuyện gì đó phải biết giải quyết ra sao!”
“Ví dụ như chuyện bán con gái đi làm người ở.”
Diêu Chính lập tức gật đầu: “Tế tửu đại nhân nói rất đúng!”
“Vì nước vì dân, lấy dân làm gốc, có dân mới có đất nước, thế nên trước hết bản quan phải xuất phát từ dân chúng! Chúng ta thường hay nói bách tính khổ cực, chúng ta cũng biết nỗi khổ của dân chúng, thế nhưng trên thực tế họ còn… khổ hơn so với tưởng tượng của chúng ta!”
Lâm Bắc Phàm uống một ngụm rượu, đoạn tiếp tục nói: “Thế nên bản quan đã cho bọn họ tiếp xúc với những người ở tầng lớp dưới để tìm hiểu về những nỗi khổ trong dân gian! Diêu đại nhân, ta hỏi ngươi, một ông già tuổi đã gần đất xa trời mà vẫn phải đi khiêng kiệu kiếm tiền, ngươi nói xem ông già đó có khổ không?”
Diêu Chính gật đầu: “Khổ!”
“Diêu đại nhân, ta hỏi ngươi, gia đình nghèo khó chỉ có thể bán con gái đi làm người ở để nuôi sống cả nhà từ già đến trẻ, ngươi nói xem có khổ không?”
Diêu Chính tiếp tục gật đầu: “Khổ!”
“Diêu đại nhân, ta lại hỏi ngươi, người trẻ tuổi khỏe mạnh, cuối cùng chỉ đành làm ăn mày lang thang đầu đường xó chợ, ngươi nói xem có khổ không?”
“Chuyện này…”
Diêu Chính liếc nhìn Lâm Bắc Phàm, đoạn nói: “Tế tửu đại nhân, hạ quan thấy hắn ta không khổ! Bản thân hắn ta có tay có chân, cơ thể khỏe mạnh, hoàn toàn có thể làm việc nuôi sống bản thân, ấy vậy mà hắn ta lại không muốn lao động khổ cực, đúng là đáng đời!”
Lâm Bắc Phàm mỉm cười, hắn lắc đầu: “Diêu đại nhân, ngươi chỉ nhìn được vẻ bề ngoài mà không thấy được nội tâm của hắn ta! Mặc dù hắn ta không khổ trong cuộc sống nhưng hắn ta lại khổ trong lòng! Bởi lẽ hắn ta không trông thấy một chút hi vọng nào cả, cũng không nhìn thấy cơ hội chuyển mình, người có rất nhiều hoài bão mà lại không thể thực hiện, thế nên hắn ta mới khiến chính bản thân mình trở nên mờ nhạt!”
Hắn liếc nhìn người bên cạnh mình, đoạn bảo: “Kiểu khổ này gọi là nỗi khổ có tài mà không gặp thời, nỗi khổ uất ức vì không thành công! Diêu đại nhân, chắc ngươi cũng đã từng được trải nghiệm!”
“Hóa ra là vậy!”
Diêu đại nhân uống một ngụm rượu, nhớ lại quá khứ, trông hắn ta lại khổ sở hơn: “Đúng là rất khó khăn!”
“Thế nên bản quan mới để bọn họ đi trải nghiệm dân tình! Chỉ cần sau này khi được lên làm quan bọn họ nhớ lại những khung cảnh ngày hôm nay thì trong lòng sẽ biết cảm thông, có thể bênh vực dân chúng, như vậy là bản quan đã hài lòng rồi!”
“Tế tửu đại nhân nói đúng lắm, hạ quan kính ngươi một ly!”
Hai người cụng ly và uống cạn.
Lâm Bắc Phàm tiếp tục nói: “Đạo làm quan thứ hai mà bản quan muốn dạy các học trò là đạo nghị luận! Đạo nghị luận tức là cách nhìn nhận một vấn đề nào đó, thấy được mặt tốt nhưng cũng phải thấy được mặt xấu! Thấy được hiện tượng nhưng cũng phải thấy được bản chất!”
“Lấy chuyện ông già khiêng kiệu cho người trẻ tuổi làm ví dụ!”
“Từng đọc sách của Khổng Tử, Mạnh Tử thì đều biết làm như vậy là không đúng, người già không thể khiêng kiệu cho người trẻ tuổi, người trẻ tuổi không thể ngồi kiệu cho người già khiêng, bằng không sẽ vi phạm đạo đức lẽ thường!”
“Thế nhưng chúng ta hãy nhìn nhận dưới một góc độ khác!”
“Người già có làm sai điều gì không? Hắn ta chẳng làm sai gì cả, hắn ta chỉ đành làm những việc nặng nhọc như vậy vì muốn được sống, muốn được miếng cơm ăn! Nếu hắn ta không làm thì chỉ còn nước chết đói!”
“Còn người trẻ tuổi có làm sai gì không? Hắn ta cũng chẳng làm sai gì cả, bởi lẽ hắn ta bỏ tiền ra, đã bỏ tiền ra thì phải được hưởng sự phục vụ xứng đáng với số tiền đó! Nếu hắn ta không ngồi kiệu thì hai người già kia có thể sẽ chết đói!”
“Mọi người đều không làm sai gì cả…”
Lâm Bắc Phàm xòe tay ra, hỏi: “Chẳng lẽ đạo của Khổng Tử, Mạnh Tử sai rồi sao?”
“Chuyện này…” Diêu đại nhân không nói nên lời, không thể trả lời được.
Lâm Bắc Phàm mỉm cười: “Đạo của Khổng Tử và Mạnh Tử khuyên chúng ta phải kính già yêu trẻ, nếu chúng ta không kính già yêu trẻ thì già trẻ không có tôn ti trật tự gì cả, lí luận làm người cũng không còn nữa, và thế giới này sẽ loạn lên!”
Diêu đại nhân khẽ gật đầu: “Đúng vậy!”
“Nếu mọi người đều không sai thì rốt cuộc ai mới là người sai?” Lâm Bắc Phàm hỏi.
“Chuyện này…” Diêu Chính lại không biết trả lời thế nào.
“Thực ra chẳng ai sai cả, chỉ là xuất phát điểm của mọi người không giống nhau mà thôi! Khổng Tử và Mạnh Tử đã nhắc đến những đạo đức tốt đẹp kính già yêu trẻ để giáo dục, cảm hóa thiên hạ! Hai người già kia muốn sống thì chỉ đành đi khiêng kiệu cho người trẻ tuổi! Người trẻ tuổi bỏ tiền ra nên tất nhiên phải được hưởng sự phục vụ tương ứng!”
“Bán con gái đi làm người ở, người trẻ tuổi đi ăn xin cũng giống vậy!”
“Thế nên…”
Lâm Bắc Phàm mỉm cười: “Bản quan muốn nói với các học trò rằng có rất nhiều chuyện không phải chỉ có đen hay trắng mà hoàn toàn không có một đáp án tiêu chuẩn! Có rất nhiều chuyện chúng ta phải kết hợp thực tế vào để suy nghĩ! Có như vậy khi lên làm quan chúng ta mới tỉnh táo, thỏa đáng mọi mặt, lo nghĩ cho dân chứ không thi hành chính sách một cách bừa bãi!”
“Hiểu rồi hiểu rồi…” Diêu Chính kính Lâm Bắc Phàm một ly.
“Đạo làm quan thứ ba mà bản quan muốn dạy cho các học trò là đạo chọn lựa! Đạo chọn lựa tức là phải biết làm thế nào, khi gặp chuyện gì đó phải biết giải quyết ra sao!”
“Ví dụ như chuyện bán con gái đi làm người ở.”
